Polska terminologia instrumentów muzycznych – stan obecny, potrzeby i perspektywy
Joanna Gul, Instytut Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego i Pracownia Badań Pejzażu Dźwiękowego w Instytucie Kulturoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego
Wystąpienie będzie dotyczyło wybranych zagadnień polskiej terminologii muzycznej. Jego celem jest nakreślenie problemów i zadań, które należy podjąć, aby spełnić potrzeby środowisk, pracujących z instrumentami muzycznymi lub ich wizerunkami – muzykologów, muzealników, historyków sztuki czy tłumaczy, a także muzyków i miłośników instrumentów. Pewne kierunki we współczesnej terminologii wyznacza unowocześniona wersja klasyfikacji instrumentów muzycznych Hornbostela-Sachsa, która została w 2014 r. przetłumaczona przez prof. Beniamina Vogla na język polski, po raz pierwszy w pełnej, zrewidowanej przez zagranicznych badaczy wersji (dostępna w każdej odsłonie portalu www.instrumenty.edu.pl w zakładce Klasyfikacja). Jest bardzo wskazane, aby Słownik Terminologiczny Zabytków (dwie części zeszytu trzeciego), wydany w latach dziewięćdziesiątych XX w. przez Ośrodek Dokumentacji Zabytków i dostępny niemal wyłącznie w muzeach, który jest fundamentalny dla kształtowania i porządkowania wiedzy w zakresie polskiej terminologii i ikonografii instrumentów muzycznych, został wznowiony, zrewidowany i odpowiednio upowszechniony. Jednak także i ten słownik nie rozwiązuje problemu braku ogólnodostępnej, podstawowej publikacji encyklopedycznej na temat terminologii instrumentów ludowych. Z terminologią łączy się także problem właściwego odczytywania ikonografii muzycznej. Istnieje wyraźna potrzeba dotarcia z wiedzą o terminologii i budowie instrumentów muzycznych do środowiska historyków sztuki i konserwatorów dzieł sztuk wizualnych, ponieważ brak tej wiedzy może powodować nie tylko błędy w interpretacji, ale także konserwacji czy renowacji dzieł sztuki. Przegląd publikacji o tematyce muzycznej, tłumaczonych z języków obcych na polski, wykazuje bardzo liczne błędy w terminologii instrumentów muzycznych, co sygnalizuje potrzebę stworzenia ogólnodostępnego, fachowego słownika, zwłaszcza polsko-angielskiego. Istnieje konieczność podjęcia licznych działań, sprzyjających uporządkowaniu i zwiększeniu wiedzy wielu środowisk. Dzięki powszechnemu dostępowi do wiarygodnych publikacji, dotyczących zagadnień terminologicznych i związanych z nimi ikonograficznych, będzie można rekomendować „dobre praktyki” w zakresie polskiego słownictwa muzycznego.
Joanna Gul, ur. 1977, teoretyk muzyki, absolwentka Akademii Muzycznej im. Karola Lipińskiego we Wrocławiu oraz doktorantka w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego, gdzie prowadziła zajęcia dydaktyczne m.in. o tematyce instrumentologicznej. Zainteresowania skupia na instrumentologii, w szczególności historii budownictwa instrumentów muzycznych na Dolnym Śląsku, zagadnieniach terminologii i klasyfikacji instrumentów, aspektach muzycznych wystaw rzemieślniczo-przemysłowych oraz zagadnieniach audiosfery. Od 2014 r. pracuje w zespole (razem z A. Mierzejewską, prof. B. Voglem, prof. Z. J. Przerembskim i W. Kielichowskim) opracowującym dokumentację instrumentów muzycznych w muzeach polskich dla portalu www.instrumenty.edu.pl Instytutu Muzyki i Tańca (powstałe projekty: 2014: www.ludowe.instrumenty.edu.pl; 2015: www.fortepian.instrumenty.edu.pl; 2016/17: www.skrzypce.instrumenty.edu.pl). Współpracowała z prof. Beniaminem Voglem przy pierwszym pełnym tłumaczeniu na język polski uaktualnionej klasyfikacji instrumentów muzycznych Hornbostela i Sachsa, stosowanej przez bazę internetową MIMO (Musical Instrument Museums Online, www.mimo-international.com), a także przy tłumaczeniu tezaurusa dla polskiej wersji strony internetowej MIMO. Tłumaczyła hasła słownika AAT (Art & Architecture Thesaurus) dotyczące instrumentów muzycznych dla Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów. Publikowała m.in. w czasopismach „Muzyka”, „Ruch Muzyczny”, „Prace Kulturoznawcze”, „Audiosfera: Koncepcje-Badania-Praktyki”. Jest członkinią Pracowni Badań Pejzażu Dźwiękowego w Instytucie Kulturoznawstwa Uniwersytetu Wrocławskiego.
