Program III Ogólnopolskiej Konferencji Instrumentologicznej
PONIEDZIAŁEK 16.09.2019
Rozpoczęcie Konferencji
13.00-13.30
Marzena Matowska, Dyrektor Miejskiego Centrum Kultury w Bydgoszczy
Andrzej Gawroński, Kierownik Zespołu Pałacowo-Parkowego w Ostromecku
Prof. emeritus dr hab. Beniamin Vogel, Rada naukowa Ogólnopolskiej Konferencji Instrumentologicznej
Prof. Zbigniew J. Przerembski, Instytut Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego, Rada naukowa Ogólnopolskiej Konferencji Instrumentologicznej
Joanna Gul, Instytut Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego, Komitet organizacyjny Ogólnopolskiej Konferencji Instrumentologicznej
Agata Mierzejewska-Ficek, Komitet organizacyjny Ogólnopolskiej Konferencji Instrumentologicznej
Wykład inauguracyjny
13.30-14.00
Prof. dr hab. Zbigniew J. Przerembski, Kierownik Zakładu Muzykologii Systematycznej w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego
Tendencje retrospektywne w budowie ludowych instrumentów muzycznych
O ile poszukiwanie nowych, lepszych możliwości brzmieniowych ludowych instrumentów muzycznych ma miejsce chyba „od zawsze”, a badacze dokumentowali to zjawisko już w dwudziestoleciu międzywojennym, o tyle tendencje retrospektywne w tej dziedzinie pojawiają się dopiero w ostatnich latach. Ruch folklorystyczny, od ostatniej ćwierci XX wieku główna forma egzystencji muzyki ludowej w naszym kraju, rodzi pewne uczucie niedosytu i powoduje tęsknotę za dawnymi czasy, gdy muzyka ludowa i związane z nią instrumenty funkcjonowały w tradycyjnej postaci, w tradycyjnych kontekstach kulturowych. Referat będzie dotyczył wybranych przejawów tego rodzaju retrospektywnych działań muzykantów i wytwórców instrumentów.
Zbigniew Jerzy Przerembski, prof. dr hab., kierownik Zakładu Muzykologii Systematycznej w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Specjalizuje się w badaniu muzyki ludowej i dziejów muzyki tradycyjnej w Polsce i Europie, w tym zagadnień analizy i klasyfikacji, stylów, gatunków i form, instrumentów, praktyki wykonawczej. Jest autorem książek: Style i formy melodyczne polskich pieśni ludowych (1994), Dudy. Dzieje instrumentu w kulturze staropolskiej (2006), Dudy. Instrument mało znany polskim ludoznawcom (2007), Dudy. Metamorfozy instrumentu w odrodzonej Polsce: od tradycji do folkloryzmu (prace redakcyjne); pod jego redakcją ukazały się prace zbiorowe: Instrumenty muzyczne w tradycji ludowej i folkowej (2011), Rola orkiestr dętych w kulturze ludowej (2014), Etnomuzykologia na przełomie tysiącleci: historia, teoria, metodologia (2015), Taniec w kulturze (2017), Z badań nad twórczością literacką i artystyczną w górskich regionach Europy (2019). Opublikował około 200 tekstów naukowych i popularnonaukowych, zamieszczonych w specjalistycznych pracach zbiorowych, periodykach, encyklopediach muzycznych i powszechnych, polskich i zagranicznych.
Terminologia
14.00-14.30
Prof. emeritus dr hab. Beniamin Vogel
Współczesna terminologia instrumentologiczna
Fachowe i popularne piśmiennictwo związane z instrumentami muzycznymi napotyka na problemy z nazewnictwem w związku z pojawianiem się w życiu muzycznym co rusz to nowych instrumentów. Są to narzędzia muzyczne importowane z innych kultur muzycznych i regionów świata, czy też oryginalne, tworzone i konstruowane dla wzbogacenia dostępnego arsenału dźwięków i efektów muzycznych na potrzeby dzisiejszej muzyki wszelkiego kalibru i gatunku. Należy więc nieco uporządkować stosowaną obecnie terminologię instrumentologiczną, jak i uściślić zasady tłumaczenia nazw obcych, czy też tworzenia nowych zgodnie z regułami polskiego języka, ortografii i gramatyki. Poniższe rozważania w większości nie będą prezentacją gotowych rozwiązań problemów lecz raczej punktem wyjścia do dalszej rzeczowej dyskusji.
Beniamin Vogel, dr hab., emerytowany profesor Uniwersytetu Szczecińskiego (Katedra Edukacji Artystycznej) i docent Instytutu Muzykologii Uniwersytetu w Lund, Szwecja. Specjalizuje się w instrumentologii. Studia muzykologiczne ukończył na Uniwersytecie Warszawskim (1973), gdzie uzyskał stopień doktora w 1977 (Instrumenty muzyczne w kulturze Królestwa Polskiego 1815-1914, Kraków 1980) i habilitował się w 1988 (Fortepian polski. Budownictwo fortepianów na ziemiach polskich od poł. XVIII w. do II wojny światowej, Warszawa 1995), i gdzie był zatrudniony w Instytucie Muzykologii do 1994. Jest także autorem Słownika lutników działających na historycznych i obecnych ziemiach polskich oraz lutników polskich działających za granicą do 1950 roku, Szczecin, 2007 i katalogów: Kolekcja Zabytkowych Fortepianów im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku, Bydgoszcz 2016 oraz Polskie fortepiany XIX-XX w. Kolekcja Muzeum Historii Przemysłu w Opatówku, Opatówek 1994; artykułów w fachowych czasopismach polskich („Ruch Muzyczny”, „Muzyka”) i zagranicznych („Journal of the American Musical Instrument Society”, „The Galpin Society Journal”, „Svensk Tidskrift för Musikforskning”), haseł słownikowych i encyklopedycznych (Encyklopedia muzyki PWN; Encyklopedia muzyczna PWM; Polski Słownik Biograficzny; Encyklopedia Gdańska; Encyklopedia Szczecina; Encyclopedia of Keyboard Instruments; Die Musik in Geschichte und Gegenwart; The Grove Dictionary of Musical Instruments). Współautor portali internetowych Instytutu Muzyki i Tańca www.instrumenty.edu.pl: Polskie ludowe instrumenty muzyczne (2014), Fortepian w zbiorach polskich (2015), Skrzypce w zbiorach polskich (2016). Członek Związku Kompozytorów Polskich, Związku Polskich Artystów Lutników, American Musical Instrument Society i Svenska samfundet för musikforskning, a także członek Rady Programowej Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina 2007-11. Członek honorowy Stowarzyszenia Polskich Stroicieli Fortepianów.
Zagadnienia prawne
14.30-15.15
Dominika Stopczańska, Instytut Muzykologii Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, Majda Strzyżewska Kancelaria Adwokacka sp. p.
Jagoda Strzyżewska, Majda Strzyżewska Kancelaria Adwokacka sp. p.
Prawna ochrona instrumentów muzycznych w Polsce
Każdy instrument muzyczny jest w sensie prawnym rzeczą. Większość z nich jest jednak rzeczami szczególnymi: kreatywnymi, innowacyjnymi, o szczególnej wartości dla kultury, czy też niezwykle cennymi. Cechy te powodują, że, zależnie od tego, którą z nich można odnieść do danego instrumentu, możliwy rodzaj i zakres jego prawnej ochrony może być zdecydowanie szerszy, niż w przypadku innych przedmiotów. Katalog praw chroniących instrumenty muzyczne w Polsce nie jest jednorodny. Niektóre spośród nich nie wymagają podjęcia przez człowieka żadnych formalnych czynności do ich uzyskania (prawo autorskie), dla uzyskania innych konieczne jest podjęcie określonych czynności administracyjno-prawnych (patent, prawo z rejestracji wzoru użytkowego), bądź cywilno-prawnych (ubezpieczenie). Niektóre z nich są w pełni zbywalne (prawa z rejestracji), inne na zawsze pozostają przy twórcy instrumentu (np. prawo do integralności dzieła). Większość z nich służy ochronie instrumentów per se, inne natomiast mają na celu uchronienie ich właściciela przed szkodą związaną z ich utratą, uszkodzeniem, bądź zniszczeniem (ubezpieczenia). Wszystkie te prawa łączy jednak to, że chronić mogą zarówno instrumenty zabytkowe, ich rekonstrukcje, jak i instrumenty na wskroś współczesne – niezależnie od tego, czy ich konstrukcja oparta jest na zupełnie nowej idei, czy też bazuje na koncepcjach z przeszłości. Celem wykładu jest zaprezentowanie następujących zagadnień dotyczących prawnej ochrony instrumentów muzycznych w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem rekonstrukcji instrumentów zabytkowych: 1. Kiedy instrument podlega ochronie jako utwór w rozumieniu prawa autorskiego? 2. Jakie uprawnienia przysługują twórcy instrumentu-utworu? 3. Czy rekonstrukcja instrumentu może być patentem lub wzorem użytkowym? 4. Procedura rejestracji w urzędzie patentowym, 5. Istotne elementy ubezpieczenia instrumentu indywidualnego oraz kolekcji instrumentów.
Dominika Stopczańska – doktorantka w Zakładzie Badań nad Muzyką Dawną Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz adwokat, współpracownik w Majda Strzyżewska Kancelaria Adwokacka sp. p. Zarówno w swej praktyce zawodowej, jak i naukowej łączy doświadczenia muzykologa i muzyka z wiedzą prawniczą, podejmując w szczególności zagadnienia praw autorskich i praw własności intelektualnej przysługujących zarówno do dźwięków jak i do ich źródeł (instrumentów muzycznych). Na Uniwersytecie Wrocławskim, w ramach studiów podyplomowych Dźwięk i Audiosfera, prowadzi zajęcia z zakresu prawa autorskiego w działalności edukacyjnej i artystycznej.
Jagoda Strzyżewska – adwokat, partner w Majda Strzyżewska Kancelaria Adwokacka sp. p. Specjalista w zakresie prawa ubezpieczeń. Przez okres blisko 5 lat pracowała jako prawnik w spółce PZU SA, a uprzednio w ramach współpracy z zewnętrzną Kancelarią reprezentowała w procesach sądowych m.in. STU ERGO Hestia SA, PTU SA (obecnie: Gothaer TU SA), MTU Moje Towarzystwo Ubezpieczeń oraz UNIQA TU SA. Doświadczenie zdobyte w toku współpracy z wiodącymi ubezpieczycielami na rynku polskim wykorzystuje obecnie doradzając zarówno przy zawieraniu umów ubezpieczenia, jak i w toku uzyskiwania odszkodowań. W swej karierze uczestniczyła w procedurze ubezpieczania kolekcji zabytkowych instrumentów muzycznych.
15.15-15.30
Przerwa kawowa
Klawesyny
15.30-16.00
Zuzanna Budziarek, Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi
Współczesne i dawne techniki budowy klawesynów – zestawienie i analiza fotorelacji z warsztatu aktywnego budowniczego oraz egzemplarzy muzealnych
Analiza techniczna zachowanych instrumentów dawnych pozwala nam odkryć wiele tajemnic i sposobów budowy klawesynów pochodzących z XVI, XVII i XVIII wieku, jednak niewątpliwie najlepszą metodą na poznanie zasad konstrukcji jest wizyta w warsztacie budowniczego. Autorka od kilku lat pozostaje w ścisłej współpracy z amerykańskim mistrzem, Brucem Kennedy’m, dzięki czemu ma możliwość zaobserwowania współczesnych technik oraz metod konstrukcji i regulacji klawesynów. Niniejszy wykład stanowić będzie zestawienie fotorelacji z warsztatu produkującego około dziesięciu instrumentów rocznie oraz zdjęć zachowanych egzemplarzy muzealnych, na przykładzie których dostrzec można różnice w możliwościach dawnych i dzisiejszych mistrzów.
Zuzanna Budziarek jest absolwentką Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi. Gry na klawesynie uczyła się pod kierunkiem prof. Ewy Piaseckiej oraz dr Ewy Rzeteckiej-Niewiadomskiej; realizacji basso continuo oraz akompaniamentu u dr hab. Ewy Mrowca-Kościukiewicz. Swoje umiejętności gry rozwijała na kursach mistrzowskich na terenie Polski oraz za granicą, pracując z takimi artystami jak Ketil Haugsand, Richard Egarr, Christine Schornsheim i Nicholas Parle. Brała udział w licznych wydarzeniach artystycznych organizowanych przez Akademię Muzyczną, m. in. jako solistka podczas dwóch edycji Łódzkiego Maratonu Bachowskiego od 2015 roku oraz koncertów z cyklu Estrada Młodych. Wykonywała partię basso continuo w licznych projektach orkiestrowych oraz kameralnych, m.in. podczas premiery opery „Semele” będącej koprodukcją łódzkich uczelni artystycznych oraz Teatru Wielkiego w Łodzi. Z zespołem Kapela Polonica wzięła udział w festiwalu Kolory Polski 2018. Oprócz wykonawstwa zajmuje się strojeniem, renowacją oraz budową historycznych instrumentów klawiszowych. Brała czynny udział w kursach mistrzowskich dotyczących konserwacji klawesynów prowadzonych przez Mimi Waitzman, a od 2014 roku współpracuje z budowniczym Brucem Kennedym jako jego czeladnik w warsztacie w Toskanii. Doświadczenia oraz umiejętności w dziedzinie instrumentoznawstwa pozwalają jej współpracować z instytucjami oraz wykonawcami na najwyższym poziomie, m.in. Filharmonią Narodową, Polską Operą Królewską w Warszawie, The Juilliard School oraz Carnegie Hall w Nowym Jorku.
16.00-16.30
Dr hab. Ewa Mrowca, Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi, Katedra Klawesynu i Muzyki Dawnej
Wanda Landowska i Jej klawesyn
W 2019 roku, hucznie obchodzonym w świecie klawesynowym jako roku jubileuszowym Wandy Landowskiej nie sposób nie pochylić się nad Jej instrumentarium. W wykładzie zostaną poruszone zagadnienia związane z renesansem muzyki dawnej, na przykładzie klawesynu Pleyela Grand Modèle należącego do Akademii Muzycznej w Krakowie, zostaną omówione zasady jego działania. Wszyscy wiążemy Wandę Landowską z klawesynami Pleyela, ale czy wiemy, że nigdy nie była właścicielką żadnego z nich, za to posiadała kolekcję klawesynów historycznych? Zawsze zaskakująca, wspaniała, wielka klawesynistka Wanda Landowska i Jej klawesyn!
Ewa Mrowca, urodzona w Krakowie, naukę gry na klawesynie rozpoczęła w wieku 12 lat. Z wyróżnieniem ukończyła studia w Krakowskiej Akademii Muzycznej w klasie prof. Elżbiety Stefańskiej. Jest absolwentką Guildhall School of Music & Drama w Londynie w klasie Nicholasa Parle, oraz Schola Cantorum Basiliensis w Bazylei w klasie Jörga Andreasa Böttichera. Została wyróżniona w 2003 roku w VI Konkursie Klawesynowym im. J. Broadwooda w Londynie, organizowanym na historycznych instrumentach. W 1999 roku uzyskała Diploma di Merito Accademii Musicale Chigiana w Sienie. Jest laureatką nagrody Łódzkie Eureka 2012. Stypendystka Ministerstwa Kultury, Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Accademii Musicale Chigiana, Rządu Szwajcarii oraz Guildhall School of Music & Drama. Swoje umiejętności doskonaliła na kursach mistrzowskich prowadzonych przez Kennetha Gilberta (Accademia Musicale Chigiana), Christopha Rousseta, Elisabeth Joyé, Pierra Hantai oraz Jespera Christensena. Ze szczególną pasją poświęca się wykonawstwu muzyki na instrumentach oryginalnych, a także historycznej realizacji basso continuo. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się wokół oryginalnych instrumentów klawiszowych szarpanych oraz realizacji basso continuo. Działalność koncertowa obejmuje recitale solowe oraz występy z zespołami muzyki dawnej. Koncertuje w Polsce, Francji, Niemczech, Chinach oraz USA. Występowała realizując b.c. pod kierunkiem Jordi Savalla, Simona Standage’a, Katherine McGilivray, jako solistka pod kierunkiem Joshuy Rifkina. Wraz z Jakubem Kościukiewiczem jest współtwórcą zespołu Altberg Ensemble, współpracuje z zespołami muzyki dawnej: Cappella dell’Ospedale della Pietà Venezia, Musicae Antiquae Collegium Varsoviense, Royal Baroque Ensemble, a także z zespołem Nova Casa, z którym to we wrześniu 2009 r. wraz z Olgą Pasiecznik została przygotowana premiera spektaklu Tre Donne Tre Destini opartego na kantatach G.F. Händla dla Warszawskiej Opery Kameralnej. Jej recital z grudnia 2015 roku na instrumentach oryginalnych z Germanisches National Museum w Norymberdze był retransmitowany na antenie Bayerische Rundfunk. Obecnie pracuje na stanowisku adiunkta w Akademii Muzycznej w Łodzi (od 2008 roku prowadzi przedmiot Budowa instrumentu z zasadami konserwacji i strojenia; w roku akademickim 2016/2017 inicjatorka i opiekun projektu dotyczącego strojenia klawesynu prowadzonego przez profesora wizytującego Mimi Waitzman z Horniman Museum & Gardens w Londynie), oraz w Akademii Muzycznej w Krakowie. W 2009 roku uzyskała stopień doktora sztuki, przedstawiając pracę wraz z nagraniem pt. Różnorodność stylów w praktyce wykonawczej basso continuo na klawesynie w świeckiej muzyce niemieckiej pierwszej połowy XVIII wieku. W kwietniu 2014 roku Rada Wydziału Fortepianu, Organów, Klawesynu i Instrumentów Dawnych Akademii Muzycznej im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi przyznała jej stopień doktora habilitowanego. W ostatnich latach w zakresie jej zainteresowań znajduje się także klawesynowa muzyka francuska XVII wieku, ze szczególnym uwzględnieniem twórczości Jeana Nicolasa Geoffroy (1633?-1694), co zaowocowało publikacją pt. Jean Nicolas Geoffroy i jego „Pieces de clavessin” z paryskiego manuskryptu Rés. 475 (UNUM 2013). Jej pierwszy solowy album z Pieces de clavessin Jeana Nicolasa Geoffroy (Dux 0137), zyskał znakomite recenzje w Polsce, Luksemburgu, Francji i Niemczech, a także został nominowany do prestiżowej nagrody International Classical Music Awards 2013. W marcu 2014 otrzymał wyróżnienie 5 Diapason. Ewa Mrowca gra na kopii anonimowego klawesynu włoskiego z Florencji z 1701 roku, zbudowanego w pracowni Detmara Hungerberga w Hückeswagen w roku 2006. Oryginał znajduje się w Museum für Musikinstrumente der Universität Leipzig.
Dudy
16.30-17.00
Dariusz Kubicki, COPERNICUS BAGPIPES, astronom, akordeonista, kompozytor, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Chcesz grać na kobzie kup dudy! Prezentacja dud z różnych regionów Europy
Dudy to w dzisiejszych czasach instrument często uważany za niepoważny, niestrojący, o małych możliwościach technicznych i wąskiej skali. Rzeczywiście często są to instrumenty niezdolne do zagrania całej gamy, co nie znaczy, że nie mamy dud na których możliwa jest gra pełnej skali chromatycznej, czy zmiany wysokości dźwięków towarzyszących podczas gry. Podczas prezentacji postaram się opowiedzieć o różnych rodzajach dud europejskich i zaprezentować grę na każdym z nich. Będą dudy tzw. średniowieczne, szwedzkie, hiszpańskie, irlandzkie, szkockie i inne, spośród nich również odmiany małe, wielkie, ciche czy głośne. Jako budowniczy dud zaprezentuję moją kolekcję instrumentów, opowiem o aplikaturze i skali, oraz o moich doświadczeniach związanych z budową tych cudownych instrumentów oraz ich postrzeganiem wśród amatorów, jak i profesjonalnych muzyków.
Dariusz Kubicki – urodził się w 1989 roku w Toruniu. Jest absolwentem Akademii Muzycznej w Bydgoszczy. W trakcie studiów kształcił się w klasie prof. Zbigniewa Bargielskiego (kompozycja) oraz prof. Jerzego Kaszuby (akordeon). Pisze muzykę na nietypowe instrumenty, takie jak dudy, lira korbowa, czy szałamaja. Często są to instrumenty zbudowane w całości przez kompozytora. Wraz z małżonką tworzy duet o nazwie Duo Celtic. Jego muzyka wykonywana była m.in. na Festiwalu Muzyki Krajów Nadbałtyckich PROBALTICA, Międzynarodowym Festiwalu Muzycznym w Brnie oraz międzynarodowych konkursach akordeonowych. W kręgu zainteresowań kompozytora leży również astronomia, obecnie jest doktorantem astronomii na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Zajmuje się układami gwiazd zaćmieniowych. Jest właścicielem pierwszej polskiej formy produkującej dudy, nie tylko szkockie, COPERNICUS BAGPIPES.
17.00-18.00
Obiadokolacja
Wernisaż wystawy
18.00-18.45
Joanna Gul, Agata Mierzejewska-Ficek
Co grano na ostromeckich fortepianach? Repertuar dziewiętnastowiecznych salonów i dwudziestowiecznych parkietów na wystawie nut ze zbioru Andrzeja Dorędy, wieloletniego współpracownika Kolekcji Zabytkowych Fortepianów im. Szwalbego w Ostromecku
Wystawa prezentuje wybór kilkudziesięciu nut ze zbioru śp. Andrzeja Dorędy, stroiciela, konserwatora i współpracownika Kolekcji Zabytkowych Fortepianów im. A. Szwalbego w Ostromecku, której przez długi czas był odpowiedzialnym i zasłużonym opiekunem. Nuty A. Dorędy reprezentują bogaty repertuar, grany na fortepianach w XIX i XX wieku na całym świecie w salonach i innych przestrzeniach życia towarzyskiego, począwszy od utworów czołowych romantyków, jak Chopin czy Schumann, przez twórczość polskich kompozytorów jak Zygmunt Noskowski (którego fortepian znajduje się w Kolekcji Zabytkowych Fortepianów w Ostromecku), popularne zwłaszcza w 1. połowie XX wieku lekkie piosenki taneczne w rytmie tang czy fokstrotów, aż po powojenne polskie pieśni i piosenki z towarzyszeniem fortepianu, związane np. z odbudową kraju czy 600-leciem Bydgoszczy. Zbiór nut A. Dorędy cechuje naturalna dla wydawnictw sprzed lat atrakcyjność wizualna, zwłaszcza okładek utworów rozrywkowych. Są one często przyciągającymi uwagę kompozycjami plastycznymi, projektowanymi nierzadko przez wybitnych artystów grafików, oddającymi ducha czasów, w których powstały – od dziewiętnastowiecznych subtelnych wzorów ozdabiających strony tytułowe utworów Schumanna czy Noskowskiego, przez kolorowe, tętniące życiem okładki kompozycji tanecznych z okresu przedwojennego, po oszczędne w wyrazie, ale ciekawie zakomponowane strony tytułowe pieśni i piosenek związanych z powojenną Polską. Jedną z inspiracji do podjęcia tematu wystawy było upamiętnienie niedawno zmarłego śp. Andrzeja Dorędy, któremu Kolekcja Zabytkowych Fortepianów im. A. Szwalbego wiele zawdzięcza. Kolejną inspiracją była zaprezentowana w styczniu 2018 r. we Wrocławiu wystawa nut ze zbioru hitoryka sztuki, prof. Pawła Banasia o podobnym profilu pt. „Obrazki z nut”, która cieszyła się dużym zainteresowaniem i była prawdopodobnie pierwszą w Polsce tego rodzaju wystawą. [Joanna Gul]
Joanna Gul – teoretyk muzyki, instrumentolog, związana z Instytutem Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Pracownią Badań Pejzażu Dźwiękowego UWr. Prowadzi zajęcia dydaktyczne dla studentów Muzykologii oraz podyplomowych studiów „Dźwięk i Audiosfera”. Jej główne zainteresowania to historia budownictwa instrumentów muzycznych na Dolnym Śląsku, instrumenty klawiszowe, terminologia i klasyfikacja instrumentów, muzyczne aspekty wystaw rzemieślniczo–przemysłowych oraz zagadnienia audiosfery. Od 2014 r. współpracuje w zespole Agaty Mierzejewskiej-Ficek (razem z prof. B. Voglem, prof. Z.J. Przerembskim i W. Kielichowskim) przy dokumentacji instrumentów muzycznych w polskich muzeach dla portalu www.instrumenty.edu.pl Instytutu Muzyki i Tańca. Współpracowała z prof. Beniaminem Voglem przy pierwszym pełnym polskim tłumaczeniu uaktualnionej klasyfikacji instrumentów muzycznych Hornbostla–Sachsa, stosowanej przez bazę internetową MIMO (Musical Instrument Museums Online, www.mimo-international.com), a także przy tłumaczeniu tezaurusa dla polskiej wersji strony internetowej MIMO. Publikowała m.in. w czasopismach „Muzyka”, „Ruch Muzyczny”, „Prace Kulturoznawcze”, „Audiosfera: Koncepcje-Badania-Praktyki”.
Agata Mierzejewska-Ficek – muzykolog, kurator cyfrowej kolekcji instrumentów muzycznych instrumenty.edu.pl, redaktor bloga instrumentologicznego blog.instrumenty.edu.pl, inicjatorka Ogólnopolskiej Konferencji Instrumentologicznej. Absolwentka Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego (2005); podczas studiów doktoranckich w Uniwersytecie Wrocławskim prowadziła konwersatoria z zakresu historii polskiej tradycji muzycznej, historii muzyki powszechnej oraz historii form i gatunków muzycznych (2006-2008). Kurator 8 wystaw czasowych o tematyce chopinologicznej i instrumentologicznej Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina oraz 2 wystaw Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu (2012-2014). Współautorka filmu dokumentalnego Sekret Orkiestry poświęconego Orkiestrze XVIII Wieku Fransa Brüggena (scenariusz, wywiady; NIFC 2014), współorganizatorka I edycji Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Juliana Cochrana (2015). Autorka scenariuszy 6 stanowisk multimedialnych nowej ekspozycji stałej Muzeum Fryderyka Chopina, uczestniczka projektów multimedialnych NIFC (w latach 2012-2013 przeprowadziła ok. 100 wywiadów z artystami festiwalu „Chopin i Jego Europa” oraz polskimi muzykologami, które złożyły się na cykle portretów wybitnych artystów i humanistów), pracowała dla medici.tv podczas XVII Międzynarodowego Konkursu Chopinowskiego (m.in. wywiady z jurorami, 2015). Publikowała na łamach kwartalnika „Muzyka”, „Kwartalnika Filmowego”, „Ad Parnassum Studies”, w latach 2015-2018 prowadziła satyryczno-egzystencjalną rubrykę „kekszoz dexelan” w „Ruchu Muzycznym”. Od 2014 r. koordynuje interinstytucjonalne prace zespołu, w skład którego wchodzą prof. dr hab. Zbigniew J. Przerembski, prof. emeritus dr hab. Beniamin Vogel, Joanna Gul i Waldemar Kielichowski, z którym opracowuje różne grupy instrumentów muzycznych z polskich zbiorów muzealnych (2014-2017 Instytut Muzyki i Tańca). W 2016 koordynowała wprowadzenie języka polskiego jako języka użytkowego bazy MIMO (Musical Instrument Museums Online) oraz pierwszy transfer obiektów z polskich kolekcji. Pod kierunkiem prof. dr. hab. Macieja Gołąba przygotowuje pracę doktorską poświęconą Janowi Karłowiczowi (1836-1903), którego kompozycje odnalazła w litewskich archiwach i doprowadziła do ich wykonania w cyklu „Polska Muzyka Odnaleziona” (Narodowe Centrum Kultury 2015).
Koncert pod patronatem Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Promocja płyty Hommage à Maria Szymanowska
Pałac Stary
19.00
Maria Gabryś-Heyke, fortepian
Fortepian: Johann Friedrich Marty, Królewiec (Königsberg, dziś Kaliningrad) ok. 1810–1820
Program: Maria Szymanowska: Polonez f-moll, Polonez C-dur, Nokturn B-dur, Nokturn As-dur „Murmure”, Kontredans As-dur, Menuet E-dur, Walc Es-dur, Walc A-dur; M.K.Ogiński: Polonez C-dur, Tempo di Menuetto a-moll; L.v.Beethoven: Klavierstuck B-dur WoO 60 „Dla Marii Szymanowskiej”; K.Kurpiński: *** z Albumu Marii Szymanowskiej; F.X.Mozart: Polonez c-moll, Polonez a-moll; W.A.Mozart: Rondo alla turca z Sonaty A-dur KV 331
Maria Gabryś-Heyke – pianistka o szerokich zainteresowaniach muzycznych, grająca również na instrumentach historycznych (Hammerklavier, pianoforte). Jej obszerny repertuar, obejmujący różne style i konwencje wykonawcze, sięga od kompozycji XVIII wieku po dzieła współczesne; artystka ma też w swym dorobku wiele prawykonań. Występowała z recitalami oraz w koncertach kameralnych w Japonii, Korei Płd., Chinach, Stanach Zjednoczonych oraz wielu krajach Europy – również przed wybitnymi osobistościami i głowami państw, w tym przed cesarzem Japonii Akihito. Brała udział w festiwalach chopinowskich w Wiedniu i Mariańskich Łaźniach, a także w Murten Classics Festival, Mendelssohn Musikfestwoche Wengen, w słoweńskim Festiwalu Muzyki Dawnej (Maribor, Ragaška Slatina, Ptuj) oraz w festiwalu muzyki kameralnej w Kioto. Jest absolwentką Akademii Muzycznej im. F. Chopina w Warszawie w klasie Teresy Manasterskiej. Swoje umiejętności pianistyczne doskonaliła również pod kierunkiem Ivana Klánský’ego w Lucernie i Jespera Christensena w Schola Cantorum Basiliensis w Szwajcarii. Wcześniej przez wiele lat pozostawała pod artystyczną opieką Anny Żurawlew – żony twórcy Konkursów Chopinowskich, która podarowała nastoletniej wówczas uczennicy fortepian prof. Jerzego Żurawlewa. Artystka ma na swym koncie znaczące sukcesy w konkursach międzynarodowych – jest laureatką pierwszych nagród w Międzynarodowym Konkursie im. Ludwiga van Beethovena w Hradcu nad Moravicí (Czechy), Edwin Fischer-Wettbewerb w Lucernie (Szwajcaria) i konkursie Chopin Golden Ring (instrumenty historyczne) w Ptuj (Słowenia). W przeszłości była wielokrotną stypendystką Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Towarzystwa im. Fryderyka Chopina oraz prestiżowej Fundacji Crescendum Est-Polonia. Dokonała nagrań dla Polskiego Radia, Schweizer Radio DRS 2 oraz rejestracji fonograficznych: Ars Produktion, ForTune i Naxos; płyta z nagranymi po raz pierwszy utworami m.in. na skrzypce i fortepian Mariana Sawy (Naxos) – zrealizowana wspólnie ze skrzypaczką Jolantą Sosnowską – była nominowana do nagrody Fryderyk 2017. Obecnie Maria Gabryś-Heyke jest profesorem Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie. Od wielu lat współpracuje z Krajowym Funduszem na rzecz Dzieci i Planetarium „Niebo Kopernika” przy Centrum Nauki Kopernik w Warszawie. W Miejskiej Bibliotece Miasta Radzymin od 2017 roku prowadzi cykl koncertów „Czar dawnych fortepianów” skupiający się na promocji instrumentów historycznych z udziałem wybitnych pianistów z całego świata.
WTOREK 17.09.2019
8.00-9.00
Śniadanie
Fortepiany
9.00-9.30
Maciej Szarafiński, Konserwator, rzeczoznawca historycznych fortepianów, fortepianmistrz
Sposoby opowiadania historii fortepianu
Historia jest jedną wielką retrospekcją. Historia nie jest też wolna od pomyłek, nadinterpretacji, narosłych mitów. W referacie chciałbym przyjrzeć się kilku zagadnieniom z historii fortepianu, czy można je przedstawić w trochę inny sposób.
Maciej Szarafiński, mgr, ur. 1967 w Poznaniu. Absolwent Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza na kierunku Etnologia i Antropologia Kultury (1995). Od 1999 r. pracuje jako konserwator w Muzeum Instrumentów Muzycznych, Oddziale Muzeum Narodowego w Poznaniu. W 2013 r. uzyskał uprawnienia Rzeczoznawcy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w zakresie opieki nad zabytkami, w specjalności instrumenty fortepianowe. W latach 1990-2007 był pracownikiem Akademii Muzycznej im. I.J. Paderewskiego w Poznaniu (stroiciel-korektor fortepianów). W 1999 r. uzyskał dyplom mistrza rzemiosła w dziedzinie budowy i naprawy fortepianów w Izbie Rzemieślniczej w Łodzi. W latach 2007-2009 współpracował z Yamaha Gmbh oddz. Polska jako stroiciel, korektor i intonator fortepianów (obsługa koncertów, festiwali, konkursów fortepianowych). W 2008 r. został członkiem Yamaha Piano Technicians Guild. W latach 2006-2015 wygłosił w MIM kilka referatów związanych z historią fortepianu (Fortepiany w czasach Mozarta; Fortepian – stół, skrzydło, buduar; Brzmienie fortepianów w czasach Chopina, i inne).
9.30-10.00
Janusz Starzyk, Stroiciel fortepianów i pianin
Strój mezotoniczny i nierównomiernie temperowany w praktyce
Dlaczego podczas strojenia instrumentów klawiszowych musimy stosować „temperację”. Jak temperowano strój instrumentów przez ostatnie 500 lat. Różnice brzmienia temperacji mezotonicznej i nierównomiernie temperowanej zamkniętej i przykład takich temperacji na fortepianach.
Janusz Starzyk, ur. w 1960, technik elektronik, od 1985 r. stroiciel fortepianów i pianin. Dyplom mistrzowski w rzemiośle budowy i naprawy instrumentów fortepianowych otrzymał w 2002 r. Od 1989 r. prowadzi własną działalność gospodarczą. Członek Stowarzyszenia Polskich Stroicieli Fortepianów.
10.00-10.30
Andrzej Włodarczyk, Technik budowy fortepianów
Prace konserwatorskie przy fortepianie F.J. Marty, Królewiec ok. 1810-1820 r.
Celem wystąpienia będzie przybliżenie zagadnień związanych z pracami przy fortepianie F.J.Marty z Królewca wykonanymi w naszej pracowni w 2018 r. Przedstawię decyzje podjęte w trakcie prac konserwatorskich i ich uzasadnienia. Przedstawione zostaną zdjęcia z prac konserwatorskich oraz próbki dźwiękowe. Szczegółowo opiszę front prac przy obudowie, akustyce i mechanice.
Andrzej Włodarczyk, ur. 1972 w Warszawie. Absolwent Technikum Budowy Fortepianów w Kaliszu (1994) oraz Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego (1997). Od 1994 r. prowadzi „Pracownię Pianin i Fortepianów Andrzej Włodarczyk” oferującą naprawy, strojenie, ekspertyzy oraz renowacje instrumentów historycznych i współczesnych. Praktykował w fabryce Steinway & Sons w Hamburgu (2007). W latach 2000-2006 był wykładowcą Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie (Zasady strojenia i budowa fortepianu). Od wielu lat jest stroicielem instrumentów Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina. Inicjator powstania „Stowarzyszenia Polskich Stroicieli Fortepianów” (2007). Współpracuje z instytucjami z terenu całego kraju (Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, Filharmonia Narodowa, Zamek Królewski, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi, Kolekcja Zabytkowych Fortepianów im. Andrzeja Szwalbego w Ostromecku, Pałac w Chrzęsnem, Muzeum Okręgowe w Krośnie, American School in Warsaw, Wojsko Polskie i in.). Obsługiwał Międzynarodowy Festiwal Chopinowski w Dusznikach-Zdroju, Międzynarodowy Festiwal Muzyczny Chopin i Jego Europa, Festiwal Ad Libitum, Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej Warszawska Jesień, Zaduszki Jazzowe w Siedlcach, Koncerty Chopinowskie w Łazienkach Królewskich, Floralia Powsin). Inicjator cyklu koncertów „Czar dawnych fortepianów”. Właściciel największej polskiej prywatnej kolekcji historycznych fortepianów stale wykorzystywanej do koncertów i nagrań.
10.30-11.00
Joanna Gul, Instytut Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego
Nieznany fortepian z Muzeum Ziemi Bieckiej w Bieczu
Muzeum Ziemi Bieckiej w Bieczu eksponuje instrument klawiszowy, oznaczony jako klawikord z XVIII w., co jest rzeczywiście zbieżne z jego wyglądem zewnętrznym. Po obejrzeniu wnętrza instrumentu okazało się, że ów „klawikord” posiada mechanikę młoteczkową i jest fortepianem z XVIII wieku. W polskich muzeach tak wczesny oryginalny fortepian należy do rzadkości, nie był też dotąd znany polskim instrumentologom. W referacie przedstawię stan badań na temat instrumentu z Muzeum Ziemi Bieckiej.
Joanna Gul, teoretyk muzyki, instrumentolog, związana z Instytutem Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Pracownią Badań Pejzażu Dźwiękowego UWr. Prowadzi zajęcia dydaktyczne dla studentów Muzykologii oraz podyplomowych studiów „Dźwięk i Audiosfera”. Jej główne zainteresowania to historia budownictwa instrumentów muzycznych na Dolnym Śląsku, instrumenty klawiszowe, terminologia i klasyfikacja instrumentów, muzyczne aspekty wystaw rzemieślniczo–przemysłowych oraz zagadnienia audiosfery. Od 2014 r. współpracuje w zespole Agaty Mierzejewskiej-Ficek (razem z prof. B. Voglem, prof. Z.J. Przerembskim i W. Kielichowskim) przy dokumentacji instrumentów muzycznych w polskich muzeach dla portalu www.instrumenty.edu.pl Instytutu Muzyki i Tańca. Współpracowała z prof. Beniaminem Voglem przy pierwszym pełnym polskim tłumaczeniu uaktualnionej klasyfikacji instrumentów muzycznych Hornbostla–Sachsa, stosowanej przez bazę internetową MIMO (Musical Instrument Museums Online, www.mimo-international.com), a także przy tłumaczeniu tezaurusa dla polskiej wersji strony internetowej MIMO. Publikowała m.in. w czasopismach „Muzyka”, „Ruch Muzyczny”, „Prace Kulturoznawcze”, „Audiosfera: Koncepcje-Badania-Praktyki”.
11.00-11.30
Michał Bruliński, Uniwersytet Warszawski / Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina
Fortepian w retrospektywnym duecie polskiego oświecenia: utopijna trampolina czy melancholijny artefakt?
Podczas wystąpienia pragnę przedstawić refleksje związane z lekturą dwóch dzieł. Pierwszym z nich jest Podróż do Kalopei Wojciecha Gutkowskiego, jedna z pierwszych polskich utopii socjalistycznych, napisana w konwencji powieści podróżniczej. Autor na kartach swego niezwykłego dzieła, skomponowanego najprawdopodobniej ok. 1814 roku, opisał odległy kraj Kalopów (anagram „Polaków”), gdzie w każdej izbie znaleźć można… fortepian. Jako kontrapunkt dla dzieła Gutkowskiego wybrałem Listy o muzyce Michała Kleofasa Ogińskiego (1826). Fortepianowi – bezsprzecznie najużyteczniejszemu ze wszystkich instrumentów – poświęcił Ogiński spory fragment utworu. Oba dzieła łączy przynależność do kręgu myśli późnego polskiego oświecenia, oba osnute są na kanwie retrospekcji. Wnioski z analizy porównawczej odniosę do obecnego stanu badań nad krajobrazem aksjologicznym wokół fortepianu na ziemiach polskich w pierwszej połowie XIX wieku.
Michał Bruliński – ukończył studia pianistyczne w klasie prof. Ewy Pobłockiej na UMFC oraz historię i Kolegium Artes Liberales na UW, gdzie obecnie pracuje nad doktoratem w ramach Środowiskowych Transdyscyplinarnych Studiów Doktoranckich prowadzonych wspólnie przez Wydział „Artes Liberales” i Wydział Historyczny. Wszystkie prace dyplomowe obronił z wyróżnieniem. Jako pianista jest laureatem kilku ogólnopolskich konkursów pianistycznych i kameralnych; występował w wielu miejscach w Polsce oraz w kilku krajach Europy. Poza aktywnościami artystycznymi, zajmuje się badaniem społecznej historii muzyki oraz historii kultury XIX i XX wieku. Był stypendystą m.in. MKiDN oraz Rektorów UW i UMFC. Jego teksty publikowane były m. in. przez Instytut Pamięci Narodowej, Kwartalnik Filozoficzny Kronos, Kwartalnik Kulturalny Opcje, Ruch Muzyczny oraz przez Wydawnictwa UMFC. W latach 2012–2014 był redaktorem naczelnym czasopisma krytyczno-artystycznego Rezonans. Od 2012 r. związany jest z Narodowym Instytutem Fryderyka Chopina. Współpracował także z Orkiestrą Sinfonia Varsovia, prowadząc Letnie koncerty na Grochowskiej. Samodzielnie opracował i skatalogował w 2016 r. zbiór muzyczny po Janie Weberze (ponad 3000 woluminów). Od 2017 r. pracuje jako wykładowca na Uniwersytecie Muzycznym, prowadzi także zajęcia na Wydziale „Artes Liberales” oraz na Wydziale Historycznym UW.
11.30-11.45
Przerwa kawowa
Organy
11.45-12.15
Prof. emeritus dr hab. Beniamin Vogel
Działalność i dorobek naukowy prof. Jerzego Gołosa
Prof. Jerzy Gołos (1931-2019), muzykolog, organoznawca, filolog polski i rosyjski, działał na terenie USA (m.in. badał na Alasce muzykę starowierców, w City University of New York był wykładowcą, a także kierownikiem Ośrodka Ikonografii Muzycznej) i Polski (m.in. dokumentował zabytkowe organy, wykładał na ATK, Uniwersytecie Wyszyńskiego i Uniwersytecie Muzycznym w Warszawie). Autor ponad 300 artykułów naukowych na tematy organów, muzyki organowej, polskiej muzyki dawnej i religijnej. Autor m.in. książek: Polskie organy i muzyka organowa, 1972; Przewodnik po dawnym instrumentarium muzycznym, 1988; The Polish organ, 1992; Tabulatura łowicka, 1993; Warszawskie organy, 2003.
12.15-12.45
Dr Andrzej Prasał, Katedra Muzykologii Uniwersytetu Opolskiego
Nowy ideał organów – Orgelbewegung na ziemi kłodzkiej
Rosnące na początku XX wieku zainteresowanie muzyką organową czasów przeszłych doprowadziło do powstania w Niemczech Orgelbewegung, czyli ruchu dążącego do odnowy budownictwa organowego według wzorców barokowych. Do pierwszych instrumentów wybudowanych na Śląsku w tym duchu należą organy Ver sacrum Młodzieżowego Ośrodka Wypoczynkowo-Szkoleniowego w Kłodzku-Jurandowie (Jugendhof Hassitz). Oddany do użytku w 1929 roku instrument, oznaczony jako opus 1400 firmy Sauer, wyznaczył kierunki rozwoju niemieckiego organmistrzostwa. Charakterystyka tych wyjątkowych organów stanowić będzie część pierwszą referatu. W części drugiej omówione zostaną przejawy nowych tendencji w budownictwie organowym na ziemi kłodzkiej. Wpływy Orgelbewegung widoczne są zwłaszcza w „barokowym” instrumencie firmy Sauer wybudowanym w 1944 roku dla kościoła św. Barbary w Międzylesiu. Organom tym poświęcona będzie część trzecia wystąpienia.
Dr Andrzej Prasał, historyk Kościoła związany z Pracownią Badań Naukowych Diecezjalnego Instytutu Muzyki Kościelnej w Opolu, adiunkt w Katedrze Muzykologii Uniwersytetu Opolskiego, organista w kościele św. Michała Archanioła w Bystrzycy Kłodzkiej. Zainteresowania naukowo-badawcze koncentruje na dziejach muzyki kościelnej na terenie dawnego hrabstwa kłodzkiego oraz historii budownictwa organowego na Dolnym Śląsku. Opublikował ponad czterdzieści artykułów naukowych i cztery książki. Członek Stowarzyszenia Polskich Muzyków Kościelnych.
13.00-14.00
Obiad
Lutnictwo
14.00-14.30
Dr Jacek Steczkowski
Kopie i fałszerstwa w lutnictwie artystycznym
Wykład przedstawia zagadnienie związane z problematyką kopiowania instrumentów na rynku instrumentów smyczkowych, historię wybitnych kopistów, przedstawienie terminologii, sposoby kopiowania oraz implikacje dla współczesnych lutników.
Dr Jacek Steczkowski – urodzny 30.03.1967 w Częstochowie. Liceum Muzyczne oraz Akademię Muzyczną z zakresu lutnictwa artystycznego ukończył w Poznaniu. W trakcie studiów odbył dwuletni staż w Brukseli w znanej pracowni Maison Bernard u Jana Stricka oraz Pierre’a Guillaume’a. Po ukończeniu studiów w 1993 roku założył pracowanię lutniczą w Leuven, którą prowadził do 2001 roku. Jednocześnie pracował na kontrakcie w czteropokoleniowej pracowni lutniczej Warran&Son w Chicago. W 2018 roku otrzymał tytuł doktora, broniąc pracy doktorskiej „Kopie i fałszerstwa w lutnictwie artystycznym” w Akademii Muzycznej im. I.J. Paderewskiego w Poznaniu, którą napisał pod kierunkiem dr hab. Honoraty Stalmierskiej, prof. AM.
14.30-15.30
Prof. Honorata Stalmierska, Akademia Muzyczna im. I.J. Paderewskiego w Poznaniu
Jan Bartoś
Atrybucja skrzypiec będących w posiadaniu Musée de la Musique Cité de la Musique – Philharmonie de Paris, jako instrumentu należącego do polskiej szkoły lutniczej XVII i XVIII w.
Zarówno Jan Bartoś jak i ja, jesteśmy współautorami katalogu „Polska Szkoła Lutnicza. Instrumenty Grobliczów i Dankwartów”. Wydanie katalogu nie zakończyło prac badawczych, wręcz przeciwnie, stanowiło doskonały początek do poszukiwania instrumentów, które wpisywałyby się w charakterystykę stylistyczną polskich instrumentów z tego okresu. O cechach stylistycznych wyróżniających szkołę polską referowałam, wraz z pracownikami Muzeum Instrumentów Muzycznych w Poznaniu, podczas I Ogólnopolskiej Konferencji Muzykologicznej w Ostromecku. W trakcie kwerendy w Musée de la Musique Cité de la Musique – Philharmonie de Paris, Jan Bartoś zwrócił uwagę na skrzypce opisane jako instrument anonimowego twórcy z XIX w. Skrzypce te posiadają sygnaturę: Giov. Paulo Maggini. Już po pierwszych oględzinach jeszcze na podstawie zdjęcia, zauważyliśmy, że posiadają one większość cech stylistycznych instrumentów pochodzących ze szkoły polskiej z XVII i XVIII w. Zwróciliśmy się do muzeum z prośbą o udostępnienie instrumentu do celów badawczych i ją dostaliśmy. Obiekt został przebadany pod względem stylistyki, poddany został badaniom porównawczym z konturami przebadanych wcześniej skrzypiec z poznańskiego muzeum, lakier – sfotografowany i opisany w świetle UV, wnętrze korpusu – opisane i sfotografowane dzięki użyciu endoskopu. To ostatnie badanie pozwoliło nam stwierdzić, iż otwory rezonansowe zostały zmodyfikowane. Opierając się na konturach efów skrzypiec z muzeum w Poznaniu, Jan Bartoś dokonał próby odtworzenia oryginalnego kształtu efa. Badania te oraz ich efekty, są zawarte w pracy doktorskiej Jana Bartosia. Jan Bartoś wykonał także kopię autentyczną tego instrumentu. Wyniki tych badań chcemy przedstawić na konferencji.
Prof. AM Honorata Stalmierska – w 1984 r. ukończyła studia lutnicze w Akademii Muzycznej im. I.J. Paderewskiego. Obecnie jest profesorem oraz Kierownikiem Katedry Lutnictwa Artystycznego w Akademii Muzycznej im. I.J. Paderewskiego w Poznaniu. Pracuje jako pedagog oraz prowadzi badania w zakresie instrumentów polskiej szkoły lutniczej. Jest współautorką katalogu „Polska Szkoła Lutnicza. Instrumenty Grobliczów i Dankwartów.” Jest członkiem związków lutniczych w Polsce, Francji i Anglii. Bierze czynny udział w międzynarodowych seminariach i wystawach lutniczych, gdzie prezentuje własne instrumenty oraz wygłasza referaty na temat polskiego lutnictwa. Była jurorem na Ogólnopolskim Konkursie Lutniczym im. W. Kamińskiego w Poznaniu oraz na Konkursie Lutniczym VIOLA’s 2016. Oprócz pracy akademickiej Honorata Stalmierska prowadzi własną pracownię, gdzie buduje współczesne instrumenty, a także przeprowadza konserwacje instrumentów starych.
Jan Bartoś – po ukończeniu studiów lutniczych na Akademi Muzycznej w Poznaniu przez dziesięć lat doskonalił swe umiejętności w pracowni lutniczej Eryka Blota (Perugia, Cremona). Jako szef pracowni zdobył doświadczenie w konstrukcji nowych instrumentów, a także restauracji włoskich instrumentów, zarówno współczesnych jak i historycznych. Ponadto doskonalił swoją wiedzę i znajomość instrumentów uznanych mistrzów lutnictwa włoskiego z XVIII, XIX i XX wieku. Jest laureatem szeregu nagród na miedzynarodowych konkursach lutniczych. Jest także autorem kilku publikacji w międzynarodowej prasie lutniczej. Współautor katalogu „Polska szkoła lutnicza. Instrumenty Grobliczów i Dankwartów”. Konstruowane przez niego instrumenty znajdują uznanie zarówno wśród młodych talentów jak i uznanych powszechnie dojrzałych muzyków. Doceniają oni wysokie walory dźwiękowe i estetyczne instrumentów, których konstrukcja inspirowana jest dziełami najwiekszych mistrzów włoskiego lutnictwa: Stradiwariego, Guarneriego, Bergonziego, Guadagniniego… W roku 2006 instaluje się w Paryżu, gdzie wraz z przyjacielem i kolegą Paulem Sadko, otwiera pracownię lutniczą przy ulicy Vertbois pod numerem 60, w dzielnicy Marais. Kontynuuje poszukiwania w dziedzinie akustyki, lakierów olejnych oraz technik konstrukcji zarówno lutnictwa włoskiego jak i francuskiego z XVIII i XIX wieku. Pracę w Paryżu wykorzystuje także do doskonalenia wiedzy o lutnikach francuskich oraz tworzonych przez nich instrumentach.
15.30-15.45
Przerwa kawowa
15.45-16.30
Karl K. Koch (Karol Kamil Koć), Gitarzysta i konserwator dzieł sztuki, uczeń M° Lorenzo Frignaniego
Jak brzmiały instrumenty dawne? Gitara romantyczna na Półwyspie Apenińskim w XIX w. Kopia lutnicza jako sposób zachowania i upowszechnienia znajomości brzmienia
1. Skąd możemy mieć pewność, jak brzmiały instrumenty dawne w momencie powstania? Krótkie wprowadzenie do zagadnienia kopii filologicznej instrumentów dawnych – znajomość materiałów, technik i technologii. Założeniem jest wykazanie, że kopiowanie instrumentów dawnych wg tradycyjnej technologii pozwala na usłyszenie pierwotnego brzmienia, którym cechowały się instrumenty danego twórcy. 2. Przedstawienie kopiowanej koncepcji, według której pracował niegdyś Gaetano (II) Guadagnini. Podkreślenie charakterystyk dźwięku. 3. Prezentacja muzyczna, przed którą słuchacze poproszeni są o zwrócenie uwagi na wyjątkową projekcję dźwięku, wyjątkowo słyszalnej podczas gry na pustych strunach. 4. Wykonanie krótkiego recitalu z kompozycjami własnego autorstwa – fragment monodramu inspirowanego historią Słowian ostatnich czterech wieków. 5. Powrót do przedstawionych we wstępie założeń – powtórne przedstawienie tezy, według której możliwe jest poznanie brzmienia dzieł twórcy danej epoki, powołując się na przykład innych aspektów Historically Informed Performance, min. techniki gry. W ramach recitalu wykonam dwie kompozycje, mojego autorstwa: „Il Risorgimento” oraz „Ostatni Dzień Pompejów” lub „Concerto piccolo – tra il bianco e rosso”. Inspirowane wydarzeniami rozciągniętymi na przestrzeni wieku XIX.
Karl K. Koch (Karol Kamil Koć) – dyplomowany konserwator dzieł sztuki. Obrona pracy magisterskiej w 2018 r. w pracowni Konserwacji Sztuki Nowoczesnej prof. Markowskiego i dr Kamińskiego UMK w Toruniu. W ramach dyplomu przeprowadził konserwację wzorcowego dzieła sztuki III Rzeszy, wielkoformatowego obrazu Ottona Priebego z 1938 r. Jako pracę magisterską wykonał technologiczną kopię gitary Gaetano (II) Guadagniniego z 1832 r. pod opieką Maestro Lorenzo Frignaniego w Modenie. Powiązana z tym rozprawa „Kopie lutnicze jako sposób na poznanie i zachowanie pierwotnej jakości brzmieniowej na przykładzie gitary romantycznej” przedstawia aspekty konserwacji i restauracji instrumentów dawnych na płaszczyźnie naukowo-badawczej oraz zabezpieczenia wartości niematerialnej dzieła, jaką jest dźwięk. Oba przedstawione dzieła konserwatorskie i restauratorskie zebrały wyjątkowo pochwalne recenzje profesjonalistów i przedstawicieli sztuk. Kopia gitary, jako obiekt estetyczny oraz narzędzie muzyczne spotkała słowa uznania z ust międzynarodowej sławy instrumentalistów zajmujących się wykonawstwem muzyki klasycznej i dawnej, jak Anton Birula, Francesco Taranto, Marcin Dylla. Muzykę, słowo i historię łączy w formie muzycznego monodramu, komponowanego w oparciu o dzieje Słowian w ostatnich czterystu latach, wykonywanego na gitarze akustycznej i romantycznej, kopii Guadagnini. Każdy instrumentalny utwór poprzedzony jest krótkim wprowadzeniem słownym, przez co koncerty nabierają charakteru opowiadania okraszonego dźwiękami. Ze względu na opisywane przezeń ramy czasowe, w autorskim repertuarze występują kompozycje inspirowane okresem od słynnej Konfederacji Barskiej, aż po oblężenie Stalingradu i zakończenie II Wojny Światowej. Wszystko zostaje wzbogacone o zapożyczenia z poezji i literatury faktu, przy akompaniamencie deklamacji własnych utworów literackich, takich jak baśnie i powiastki wierszem pisane. Na koncertach można spotkać wspomnienie „Przemiany świata” po 1789r.; walk toczących się w czasie Włoskiego „Risorgimento”: wojen domowych czasu Wiosny Ludów; nurtów malarskiego i muzycznego akademizmu; alegorycznych przedstawień dzieł, jak „Pochodnie Nerona” Henryka Siemiradzkiego i „Ostatniego Dnia Pompejów” Karla Briułłowa; życiorysów pierwszych kompozytorów Rewolucji Październikowej, oblężenia Warszawy w 1939r., „Drogi Życia” i głodu w Leningradzie oraz wielu innych, szerzej nieznanych. Twórczość zawarta w powyższej formule estetycznej jest przyjmowana przez odbiorców muzyki kameralnej Polski, Niemiec i Włoch, gdzie każde z opowiadań toczy się w języku lokalnym, wykorzystując analogie historyczne danego regionu. W życzliwych słowach wypowiedzieli się o jego muzyce m.in.: Christina Pluhar (L’arpeggiata), Tommy Emmanuel, Adam Palma, Sönke Meinen, Peter Finger, Sergio Altamura, Anna Kowalska i Anton Birula (Lute Duo), Beppe Gambetta, Paolo Giordano, Stefano Barone, Massimo Nalbandian (Conservatorio di Bologna), Alberto Lombardi, Antonio Righetti (Ligbue), ZIBBA, Luca Colombo (Nek, Max Pezzali, I.Grandi), Margherita Zanin. Artyści słynnego wydawnictwa ‘Candyrat Records’ jak Calum Graham, Maneli Jamal, Petteri Sariola, Eva Atmatzidou; Ruzveld Grai z zespołu ‘Grai’; Pär Sundström z zespołu ‘Sabaton’, Michał Zygmunt, Joachim Roedelius oraz inni. Pochwalnie o historycznym charakterze monodramu wyrazili się również prezes IPN, dr. hab.Krzysztof Szwagrzyk oraz Marco Patricelli – włoski historyk, specjalista i badacz XXw., autor książki„Ochotnik” o rtm. Witoldzie Pileckim.
Promocja słownika lutników
16.30-17.15
Prof. Beniamin Vogel
Słownik lutników działających na historycznych i obecnych ziemiach polskich oraz lutników polskich działających za granicą do 1950 roku, wydanie II, Miejske Centrum Kultury, Bydgoszcz 2019
Od czasu ukazania się „Słownika lutników polskich” Zdzisława Szulca (Poznań 1953) minęło już blisko 70 lat. Badania nad dziejami polskiego lutnictwa znacznie przekroczyły granice wyznaczone przez tego zasłużonego polskiego instrumentologa i kolekcjonera. Dokonano kolejnych odkryć (w tym archeologicznych) dawnego instrumentarium, przebadano znacznie większą liczbę zachowanych instrumentów, a powstałe dzięki temu artykuły i opracowania naukowe wypełniły częściowo luki w pracy Szulca i umożliwiły korektę niektórych hipotez. W 2007 r. nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Szczecińskiego ukazał się nowy „Słownik lutników” Beniamina Vogla, poświęcony lutnikom aktywnym na ziemiach polskich, historycznych i obecnych, a także lutnikom polskim aktywnym za granicą do połowy minionego stulecia. Poszczególne hasła obejmowały znane dotychczas dane bibliograficzne, krótką charakterystykę instrumentów, informację o zachowanych i znanych instrumentach oraz bibliografię. Książkę kończył „Wykaz miejscowości i działających w nich lutników”. Nowe, drugie wydanie tego słownika zostało znacznie poprawione i poszerzone, w oparciu o badania i kwerendy minionych kilkunastu lat. Całość wzbogacił dodatkowy rozdział poświęcony dyskusji nad definicją lutnictwa, a także jego historii zarówno w wymiarze światowym, jak krajowym.
Klawesyny post scriptum
17.15-17.45
Monika Stachowiak, Akademia Muzyczna im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi
Klawesyn z 1983 roku wybudowany przez Alana Gotto jako przykład kopii instrumentu flamandzkiego
Wykonawstwo historycznie poinformowane nieodzownie związane jest z grą na instrumentach z epoki lub na ich kopiach. Zbudowanie owej kopii wymaga nie lada kunsztu i wiedzy na temat dawnych technik. Od czerwca autorka jest w posiadaniu kopii klawesynu flamandzkiego po revalement, zbudowanego w 1983 roku w Norwich w warsztacie Alana Gotto. Instrument ten jest bogato zdobiony w charakterystyczne dla flamandzkiego ośrodka wzory. Jest to ciekawy przykład kopii, która w niniejszym referacie zostanie porównana z oryginalnymi eksponatami muzealnymi, które autorka miała już okazję prezentować na ubiegłorocznej konferencji instrumentologicznej.
Monika Stachowiak studiowała na Wydziale Pedagogiczno-Artystycznym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Kaliszu na kierunku dyrygentury chóralnej. Obecnie studiuje w Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi w klasie klawesynu prof. dr hab. Ewy Piaseckiej. W 2018 roku obroniła pracę licencjacką zatytułowaną „Flamandzkie budownictwo klawiszowych instrumentów szarpanych na przykładzie kolekcji Muziekinstrumentenmuseum w Brukseli”, napisaną pod kierunkiem dr hab. Ewy Mrowcy. W tym samym roku w Półroczniku Wydziału Fortepianu, Organów, Klawesynu, Muzyki Dawnej i Jazzu wydawanym przez łódzką Akademię Muzyczną opublikowano również artykuł napisany na podstawie niniejszej pracy licencjackiej.
18.00-19.00
Kolacja
Koncert pod patronatem Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego
19.00
Ottorino Respighi, Sonata h-moll na skrzypce i fortepian
Michał Szałach, skrzypce
Justyna Jażdżyk, fortepian
Fortepian: Bechstein, XIX w.
Michał Szałach – absolwent Akademii Muzycznej im. F. Nowowiejskiego w Bydgoszczy, w klasie prof. Pawła Radzińskiego (dyplom z wyróżnieniem), oraz Stażu Artystycznego w zakresie kameralistyki Uniwersytetu Muzycznego im. Fryderyka Chopina, w klasie profesorów Mai Nosowskiej i Jana Staniendy. W 2015 roku obronił pracę doktorską i otrzymał tytuł doktora sztuk muzycznych, jednocześnie podjął pracę w Akademii Muzycznej w Bydgoszczy. Obecnie pracuje na stanowisku adiunkta prowadząc klasę kameralistyki oraz skrzypiec (wspólnie z Vadimem Brodskim oraz Mariuszem Patyrą ). Laureat V nagrody na VII Konkursie Skrzypcowym im. S. Serwaczyńskiego w Lublinie (2008), a także I nagród (wraz z BMF Piano Trio) na Międzynarodowym Konkursie Kameralnym w Salonikach w Grecji (2010) oraz St Martin’s International Chamber Music Competition w Londynie, pod artystycznym patronatem słynnego Sir Nevilla Marrinera. Uczestnik najbardziej prestiżowych konkursów muzyki kameralnej, takich jak 62. Międzynarodowy Konkurs ARD w Monachium (2013), 8. Międzynarodowy Konkurs Franz Schubert und die Music der Moderne w Grazu (2012). W roku 2013 ukazała się debiutancka płyta BMF Piano Trio, wydana przez CD Accord. Nagrywał też dla Polskiego Radia. Stypendysta Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego („Młoda Polska” 2012r.) oraz „Dartington International Summer School” ( 2011r.). Koncertował jako solista i kameralista w Filharmonii Narodowej w Warszawie, Filharmonii Łódkiej, NFM we Wrocławiu, Dworze Artusa w Toruniu oraz w ramach znaczących festiwali, takich jak Emanacje, Eastern Waves, Musica Polonica Nova, Letnie Koncerty na Grochowskiej. Występował także w wielu krajach Europy, m.in. we Włoszech, w Niemczech, Czechach, Holandii, Austrii, Wielkiej Brytanii, Grecji, Finlandii. Jako solista koncertował z Toruńską Orkiestrą Symfoniczną oraz Inowrocławską Orkiestrą Pro Arte. Wielokrotnie prawykonywał dzieła przodujących kompozytorów polskich takich jak Hanna Kulenty, Jan Duszyński, Marcin Masecki. Od 2009 roku jest muzykiem Filharmonii Narodowej w Warszawie.
Dr Justyna Jażdżyk – ukończyła Państwowy Zespół Szkół Muzycznych im. Arthura Rubinsteina w Bydgoszczy, z wyróżnieniem za osiągnięcia pianistyczne. Jest absolwentką Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach w klasie fortepianu profesora Józefa Stompla, z wynikiem bardzo dobrym z fortepianu. Na macierzystej uczelni skończyła studia podyplomowe w zakresie kameralistyki fortepianowej. W roku 2015 również na katowickiej akademii uzyskała tytuł doktora sztuk muzycznych w dyscyplinie artystycznej instrumentalistyka. Brała udział w ogólnopolskich i międzynarodowych konkursach pianistycznych, szlifowała także swoje umiejętności na Międzynarodowych Mistrzowskich Kursach Pianistycznych. Od 2003 roku pracuje jako nauczyciel fortepianu na Wydziale Edukacji Muzycznej Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy oraz w Państwowym Zespole Szkół Muzycznych w Bydgoszczy. Prowadzi aktywną działalność koncertową jako solistka oraz kameralistka, występując w różnych składach instrumentalnych i na wielu scenach muzycznych takich jak: Filharmonia Pomorska im. I. J. Paderewskiego w Bydgoszczy, sala koncertowa Filharmonii im. M. Karłowicza w Szczecinie, sala koncertowa Uniwersytetu Muzycznego Fryderyka Chopina w Warszawie, aula im. Bolesława Szabelskiego Akademii Muzycznej w Katowicach, Sala Koncertowa Collegium Copernicanum w Bydgoszczy, Towarzystwo Muzyczne im. I. J. Paderewskiego w Bydgoszczy, Ośrodek Kultury im. Fryderyka Chopina w Szafarni, Sala Koncertowa Pałacu Młodzieży w Bydgoszczy, Sala Koncertowa Pałacu w Ostromecku, Sala Rotundowa Pałacu w Lubostroniu, sala widowiskowej Teatru w Grudziądzu. W jej repertuarze znajdują się utwory polskich kompozytorów współczesnych, których twórczość propaguje podczas koncertów na terenie całego kraju.
ŚRODA 18.09.2019
8.00-9.00
Śniadanie
Etnomuzykologia
9.00-9.30
Prof. dr hab. Zbigniew Jerzy Przerembski, Kierownik Zakładu Muzykologii Systematycznej w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego
Z badań instrumentologicznych Alojzego Kopoczka
Prof. dr hab. Alojzy Kopoczek jest przedstawicielem śląskiej szkoły etnomuzykologicznej, rozwiniętej głównie przez Adolfa Dygacza. Znaczną część jego badań w dziedzinie ludowej tradycji kulturowej stanowią instrumenty muzyczne, zwłaszcza aeforony. Interesuje go również problematyka ludowych zespołów instrumentalnych. Szczególną uwagę poświęca obszarom karpackim i śląskiej dzielnicy kraju. Referat poświęcony będzie najważniejszym pracom profesora Kopoczka w zakresie tej problematyki.
9.30-10.00
Przemysław Ficek, Muzyk, Budowniczy tradycyjnych instrumentów beskidzkich, Akademia Muzyczna im. K. Szymanowskiego w Katowicach
Retrospektywne spojrzenie na problemy pożycia w świetle współczesnego budownictwa ludowych instrumentów dętych: dostrajacz małżeński
Przemysław Ficek, multiinstrumentalista, budowniczy instrumentów ludowych, folklorysta; ur. 23 maja 1981, Jeleśnia. Ukończył Wydział Architektury i Urbanistyki Politechniki Krakowskiej na podstawie pracy dyplomowej zatytułowanej Muzeum Folkloru Górali Żywieckich. Absolwent Państwowej Szkoły Muzycznej I st. w Żywcu w klasie instrumentów ludowych Czesława Węglarza. Praktykował u Feliksa Jankowskiego, Edwarda Byrtka, Zbigniewa Wałacha. Jest stypendystą Marszałka Województwa Śląskiego (2010), Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2017) oraz laureatem nagrody Marszałka Województwa Śląskiego dla młodych twórców (2015). Od wielu lat kształci młode pokolenie beskidzkich muzyków w grze na dudach, heligonkach i instrumentach pasterskich. Jest wykładowcą Studiów podyplomowych w zakresie muzyki tradycyjnej Akademii Muzycznej im. K. Szymanowskiego w Katowicach. Pełni funkcję jurora w konkursach kapel i instrumentalistów, konsultanta merytorycznego projektów i wydawnictw związanych z muzyką beskidzką. Piastuje stanowisko wiceprezesa Fundacji 9sił z Jeleśni, w ramach której od 2014 realizuje działania związane z kulturą tradycyjną: organizator m. in. warsztatów gry na dudach i skrzypcach z Edwardem i Władysławem Byrtkami (Szkoła Mistrzów Tradycji, IMIT 2015). Jest inicjatorem wpisania umiejętności gry na dudach żywieckich oraz sposobu ich wytwarzania na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego (wpis w 2017). Współorganizuje „Wakacje z dudami” – letnią szkołę tradycji Beskidu Żywieckiego (2018, 2019). W maju 2013 współorganizował i współprowadził koncert „Muzyka Źródeł: Beskid Żywiecki” w ramach XVI festiwalu „Nowa Tradycja”. Wystąpił w programach TVP „Dzika muzyka” oraz „Szlakiem Kolberga”. Współpracował z ROK w Bielsku-Białej przy wydaniu albumu-monografii Kapela Byrtków z Pewli Wielkiej (Kolberg 2014 – Promesa). Współtworzy kilka zespołów wykonujących muzykę tradycyjną i folkową: Kapela Ficka i Blachury http://ficekblachura.pl; Skład Niearchaiczny http://skladniearchaiczny.pl. Od maja 2016 roku razem z Rafałem Bałasiem organizuje „Potańcówki przy dudach”.
Wielokrotnie zdobywał nagrody i wyróżnienia na krajowych i międzynarodowych konkursach i festiwalach. Jako solista multiinstrumentalista: – I nagroda z w kat. „Mistrz i uczeń” z Czesławem Węglarzem na XXX Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu nad Wisłą (1996); – I nagroda na VII i IX Konkursie gry na unikatowych instrumentach ludowych w Suchej Beskidzkiej (1996, 1998); – I nagroda na Ogólnopolskim Festiwalu „Bukowskie Prezentacje Folkloru Młodych” w Bukowsku (1997); – I nagroda w Ogólnopolskim konkursie instrumentalistów ludowych na XXXIII Sabałowych Bajaniach w Bukowinie Tatrzańskiej (1999); – II nagroda na XXXV i XL Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu nad Wisłą (2001, 2006); – II nagroda (Srebrny Zbyrcok) w Międzynarodowym Konkursie Kapel, Instrumentalistów i Śpiewaków Ludowych w ramach XXXV MFFZG w Zakopanem (2003); – II nagroda na III Międzynarodowym Przeglądzie Instrumentalistów Ludowych w Żywcu (2005); – Złote Żywieckie Serce na XXX, XXXII, XXXIX, XLIII i XLVII Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu (1999, 2001, 2008, 2012, 2016); – I nagroda na XXVIII, XXXV, XLI, XLII i XLV Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu (1997, 2006, 2010, 2011, 2014); – I nagroda w VII, X, XIII, XIV, XIX, XXI, XXII, XXIII i XXVII Konkursie gry na unikatowych instrumentach ludowych w Przybędzy / Jeleśni / Milówce (1996, 1999, 2002, 2003, 2008, 2010, 2011, 2012, 2016). Jako mistrz instrumentalista: – wyróżnienie specjalne dla instruktorów w XXIII Konkursie Gry na Unikatowych Instrumentach Ludowych w Brzuśniku (2012); – I nagroda na XLIV Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu z uczniem Łukaszem Culem – dudy żywieckie (2013); – I nagroda na XLVI Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu z uczniem Krzysztofem Kubuszkiem – heligonka (2015). Jako członek kapeli: – II nagroda (Srebrny Zbyrcok) w kat. kapel z Mieczysławem Kamińskim w Międzynarodowym Konkursie Kapel, Instrumentalistów i Śpiewaków Ludowych w ramach XXXIX MFFZG w Zakopanem (2007); – Złote Żywieckie Serce dla kapeli Fickowo Pokusa na XXXVII, XL i XLII Festiwalu Folkloru Górali Polskich (2006, 2009, 2011); – I nagroda dla kapeli Fickowo Pokusa na XVII Konkursie Gry na Unikatowych Instrumentach Ludowych w Przybędzy (2006); – II nagroda dla kapeli Fickowo Pokusa na XLI Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym (2007); – I nagroda dla kapeli Fickowo Pokusa w Polsko-słowackim Konkursie Kapel, Grup Śpiewaczych, Śpiewaków i Instrumentalistów Ludowych w Żywcu (2009); – I nagroda dla kapeli Fickowo Pokusa na Ogólnopolskich Konfrontacjach Kapel Dudziarskich w Poznaniu (2011); – I nagroda dla kapeli Fickowo Pokusa na XLVI Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu Dolnym (2012); – Złote Żywieckie Serce w kat. kapel z Marcinem Blachurą na XLVI oraz XLIX Festiwalu Folkloru Górali Polskich w Żywcu (2015, 2018); – I nagroda na Turnieju Muzyków Prawdziwych w Szczecinie – Kapela Blachury i Ficka (2016); – II nagroda (Srebrny Zbyrcok) w kat. kapel z Marcinem Blachurą w Międzynarodowym Konkursie Kapel, Instrumentalistów i Śpiewaków Ludowych w ramach 50. MFFZG w Zakopanem (2018). Jako budowniczy instrumentów został laureatem I nagrody w II Konkursie na Budowę Instrumentów Ludowych organizowanym przez ROK w Bielsku-Białej za dudy żywieckie (2012).
10.00-10.30
Dr Magdalena Kwiecińska, Dział Etnograficzny Muzeum Tatrzańskiego im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem
Ludowe instrumenty najsłynniejszych muzykantów góralskich w zbiorach Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem. Historie obiektów i historie ludzi
Kolekcja instrumentów muzycznych w zbiorach Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem spośród licznych egzemplarzy zawiera te, z którymi wiążą się historie słynnych rodów góralskich na Podhalu m.in. Jana Krzeptowskiego-Sabały, Andrzeja Bednarza, Adama Kuchty, Maśniaków-Styrczulów, Wojciecha Blaszaka, Stanisława Budza-Lepsioka „Mroza”, Stanisława Gąsienicy-Gładczana „Jonków”. Interesujące są okoliczności pozyskania obiektów do kolekcji muzealnej oraz historie tych ludzi, którzy wytwarzali instrumenty i na nich grali, a także związane z tym umiejętności przekazywane kolejnym pokoleniom. Dokonany przeze mnie wybór ludowych instrumentów ma na celu zaprezentowanie części kolekcji oraz przypomnienie podhalańskich muzykantów. Ważnym źródłem do wiedzy na ten temat, a także o tworzonej kolekcji jest przechowywana w muzealnych zasobach korespondencja Adolfa Chybińskiego z Juliuszem Zborowskim (pierwszym dyrektorem Muzeum Tatrzańskiego i kustoszem działu etnograficznego tej placówki). Zborowskiego i Chybińskiego łączyła wieloletnie przyjaźń. Wystąpienie jest także próbą zaprezentowania części historii Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem, która w 2019 roku obchodzi swoje 130-lecie.
Dr Magdalena Kwiecińska – etnolog, absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego, studiowała we Francji (Grenoble, Paryż) i na Ukrainie (Lwów). Członek Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, Komisji Etnograficznej Polskiej Akademii Umiejętności, Rady ds. Niematerialnego dziedzictwa kulturowego przy MKiDN. Współpracowała z Fundacją Ośrodka KARTA w dziale Archiwum Historii Mówionej, ze Stowarzyszeniem Twórców Ludowych jako konsultant do spraw twórczości ludowej. Pracowała w Dziale Folkloru i Tradycji Krakowa (2011-2017, Muzeum Krakowa), a od 2017 pracuje w Dziale Etnograficznym Muzeum Tatrzańskiego. Prowadziła etnograficzne badania terenowe na temat obrzędowości dorocznej (Polska, Ukraina), etnomuzykologii (Huculszczyzna, Pieniny, Gorce), ludowego rzemiosła i rękodzieła w różnych regionach Karpat. Kurator wystaw muzealnych, autorka licznych artykułów z dziedziny etnologii i filmów etnograficznych. Jako ekspert pracowała przy wniosku o wpis szopkarstwa krakowskiego na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO.
10.30-11.00
Stanisław Nogaj
Lira korbowa – instrument „dziadowski” czy nowoczesny? Innowacje w budowie, kierunki rozwoju oraz współczesne wykorzystanie
Lira korbowa w swojej tysiącletniej historii przechodziła ogromne zmiany, modyfikacje oraz innowacje, zarówno pod względem kształtu i formy instrumentu, jak i brzmienia. Od organistrum, poprzez symfonie, liry lutniowe, gitarowe, dziadowskie, a także nowatorskie formy tego instrumentu. Niezmienny pozostaje sposób wydobywania dźwięku za pomocą obracanego koła, oraz metody skracania strun za pomocą klawiszy i tangentów. Obserwując rozwój liry od momentu rekonstrukcji liry przez mistrza Stanisława Wyżykowskiego w 1967 r. polscy i światowi twórcy skupiają się nad poszerzeniem możliwości brzmieniowych liry. Podczas prelekcji chciałbym zaprezentować rozwój i modyfikacje jednej z form liry dziadowskiej, oraz kierunki rozwoju i wykorzystanie tego instrumentu. Niegdyś prosty trzystrunowy instrument wykorzystywany przez wędrownych lirników, dzisiaj rozbudowany i wykorzystywany w wielu gatunkach muzycznych takich jak, folk, jazz, muzyka elektroniczna czy eksperymentalna. Możliwości brzmieniowe współczesnej liry w niezwykły sposób określił jeden z mistrzów gry na lirze, Pascal Lefevre, „lira to maszyna do dźwięków, hałasów i obrazów”. Czy współczesna lira niesie to samo brzmienie co historyczne liry?
Stanisław Nogaj – twórca lir korbowych. Budową lir zajmuje się od 2001 r. Budowy instrumentów muzycznych uczył się w pracowni Mistrza Stanisława Wyżykowskiego. W 2003 r. utworzył własną pracownię, w której skupił się głównie na budowie lir korbowych od kopii instrumentów historycznych, aż po instrumenty współczesne oraz własne innowacyjne rozwiązania w konstrukcji instrumentów, poszukując jednocześnie wysokiej jakości brzmienia, a także jego różnorodności. Obecnie buduje autorskie instrumenty bazując na doświadczeniu oraz eksperymentując w trakcie tworzenia. Instrumenty z jego pracowni wykorzystywane są przez zawodowych muzyków, animatorów i edukatorów kulturalnych. W 2013 roku uczestniczył jako mistrz w II edycji programu „Szkoła Mistrzów Budowy Instrumentów Ludowych”. W 2016 roku otrzymał nagrodę na V Ogólnopolskim Konkursie na Budowę Ludowych Instrumentów Muzycznych organizowanym przez Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu za „Lirę korbową zelektryfikowaną” w kategorii „Innowacje w ludowym instrumentarium muzycznym”. Pomysłodawca i współrealizator rekonstrukcji Pracowni Mistrza Stanisława Wyżykowskiego w Rynku Galicyjskim Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, która została zrealizowana w 2017 roku. W 2018 roku otrzymał stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach którego realizował autorski projekt „Lira korbowa – reaktywacja rzemiosła, muzyki, tradycji”. W ramach projektu realizował cykl spotkań warsztatowych, wykładów, spotkań oraz koncertów przy współpracy Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku. Współtwórca wielu działań edukacyjnych, warsztatów, wykładów i koncertów promujących lirę korbową.
11.00–11.15
Przerwa kawowa
Archeomuzykologia
11.15-11.45
Dr hab. Anna Gruszczyńska-Ziółkowska, prof. UW, Instytut Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego
Zagadnienie horyzontu pejzażu dźwiękowego w świetle zabytków archeologicznych
O pejzażu dźwiękowym mówi się ostatnio wiele. Za szkołą Schafera przyjmuje się, że w przeciwieństwie do przestrzeni współczesnej, nasyconej akustycznymi efektami obocznymi technicznej czy wręcz przemysłowej działalności człowieka, tzw. „dawne czasy”, podobnie jak środowisko naturalne, reprezentują wysoki stopień czystości środowiska i jednoznaczności sygnałów. Analiza dźwięków obiektów archeologicznych wskazuje, że w przeszłości istotnym aspektem pejzażu był jego horyzont. Z jednej strony – przestrzeń dźwiękową kreują zjawiska przez człowieka percypowane (w tym także dźwięki przez niego wytwarzane), z drugiej jednak – człowiek ów produkuje narzędzia akustyczne strojone ultradźwiękowo (dzwonki, grzechotki). Tym samym, sięgając dźwiękiem poza postrzegany przez siebie horyzont, intencjonalnie pokonuje naturalną barierę sensoryczną.
Dr hab. Anna Gruszczyńska-Ziółkowska, prof. UW w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, prowadzi badania z zakresu antropologii muzyki. Większość prac poświęca amerykanistyce (archeologiczne instrumenty kultury Nasca, kroniki hiszpańskie XVI i XVII wieku, ikonografia muzyczna, tradycyjna muzyka andyjska). W polu jej zainteresowań znajdują się wybrane zagadnienia z zakresu psychoakustyki, takie jak świadectwa archaicznych doświadczeń akustycznych, interakcje międzymodalne czy tarantyzm. Kierowała wieloma grantami badawczymi, m.in. badaniami archeomuzykologicznymi na terenie Peru. Obecnie prowadzi badania „Archeologiczne instrumenty muzyczne w polskich zbiorach muzealnych” (MNiSW/NPRH 2014-2020).
11.45-12.15
Dr inż. Ireneusz Czajka, Katedra Systemów Energetycznych i Urządzeń Ochrony Środowiska Wydział Inżynierii Mechanicznej i Robotyki, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie
Poszukiwanie brzmienia przeszłości
Dźwięk od zawsze był ważnym elementem świata otaczającego człowieka. Wykorzystywany przede wszystkim jako nośnik informacji stał się w pewnym momencie ludzkiej historii zjawiskiem rozpatrywanym w kategoriach estetycznych. Nie wiemy dokładnie kiedy i w jaki sposób do tego doszło, ale od tej chwili narzędzia służące do wydawania przyjemnych dla ucha dźwięków zaczęły być użytkowane na coraz szerszą skalę. Chociaż trudno szczegółowo opisać wszystkie funkcje jakie narzędzia dźwiękowe i instrumenty pełniły w życiu dawnych pokoleń, można stwierdzić że ich zastosowania mieściły się między sprawianiem przyjemności a powodowaniem nieprzyjemnych wrażeń. Określenie funkcji narzędzia dźwiękowego nie jest łatwe, ale gdy się udaje to pozwala na lepsze zrozumienie funkcjonowania ówczesnego społeczeństwa jako pewnej całości oraz lepsze zrozumienie jednostek, które mogły się posługiwać tymi instrumentami. Aby określić funkcję narzędzia dźwiękowego, czy instrumentu, konieczne bywa wydobywanie z niego dźwięku. Niestety historyczne instrumenty muzyczne wymagają szczególnej ostrożności podczas ich użytkowania. Im cenniejszy artefakt, tym większą dbałość o jego bezpieczeństwo należy wykazywać. Jest to tym ważniejsze, że wiele instrumentów pobudza się do wydawania dźwięku przez impulsowo przykładane siły. Wiadomo też, że siły dynamiczne mogą osiągać znaczne wartości w krótkim czasie, co może prowadzić do uszkodzenia narzędzi dźwiękowych. Oprócz tego część obiektów jest odnajdywana już uszkodzona, a nawet gdy nie jest uszkodzona, to po wielu latach materiał zmienia swoje właściwości. W związku z tym nie zawsze można z instrumentu wydobywać dźwięk odpowiadający temu pierwotnemu. Na przykładzie kopii grzechotki walcowatej z epoki brązu zaprezentowano technikę syntezy dźwięku narzędzia pobudzanego impulsowo do drgań.
Dr inż. Ireneusz Czajka jest adiunktem w Katedrze Systemów Energetycznych i Urządzeń Ochrony środowiska Wydziału Inżynierii Mechanicznej i Robotyki Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie, głównym obszarem jego zainteresowań jest numeryczne modelowanie zjawisk fizycznych. Specjalizuje się w liniowej i nieliniowej akustyce, mechanice płynów oraz zagadnieniami związanymi z polami sprzężonymi. Od prawie trzech lat zajmuje się numerycznym modelowaniem i rekonstrukcją dźwięku instrumentów muzycznych.
12.15-12.45
Katarzyna Tatoń, Uczestnik Projektu NPRH MNiSW realizowanego w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego
Zapomniane dźwięki z gliny: grzechotki archeologiczne
Świat dźwięków jest integralną częścią życia każdego społeczeństwa. Jest wszechobecny, niezależnie od miejsca i czasu. Percepcja słuchowa to jedna z podstawowych funkcji psychofizycznych człowieka. Najprostsze elementy aktywizujące postrzeganie mają związek właśnie z zakresem brzmieniowym. Omawiając pejzaż brzmień, z jakim miały do czynienia społeczeństwa przedhistoryczne, dźwięk należy poddać analizie w szerokim kontekście społecznym, kulturowym, a nawet antropologicznym – dźwięk rozumiany jako głos, hałas, wszelkie odgłosy spotykane w różnych sferach życia, ale także uporządkowane schematy, będące tradycyjnym rozumieniem sztuki dźwięków jako muzyki. Grzechotki gliniane są jednymi z pierwszych narzędzi dźwiękowych używanych przez człowieka. Ich formy przybierały różną postać w poszczególnych okresach, czasem bardzo prostą, wykonaną mało starannie, wręcz prymitywną, innym razem bardziej skomplikowaną, dopracowaną w każdym detalu, dobrze wypaloną, czasem zdobioną, lub szkliwioną. Wszelkie analizy czy rekonstrukcje muzyki starożytnej zależą od posiadanych źródeł oraz ich prawidłowej interpretacji. Prowadzone obecnie obserwacje form grzechotek glinianych z terenów polskich, ich zmian w poszczególnych okresach, a także analizy zarejestrowanych dźwięków z wykorzystaniem krótkoczasowej transformaty Fouriera rzucają nowe światło na możliwości zarówno muzyczne, jak i pozamuzyczne tych idiofonów. Zastosowanie kopii grzechotek do badań umożliwia identyfikację cech utraconych wskutek zmian, które zaszły w materiale archeologicznym podczas zalegania w ziemi. Wyniki tych obserwacji mogą być pomocne w określeniu funkcji, jaką pełniły grzechotki gliniane, a także przybliżają możliwość wiernego odtworzenia ich brzmień.
Katarzyna Tatoń ukończyła Wydział Pedagogiczno-Artystyczny Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Filia w Cieszynie (2000) oraz Wydział Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie (2009). Od 2016 r. współpracuje przy projekcie badawczym pt. „Archeologiczne instrumenty muzyczne w polskich zbiorach muzealnych” (grant NPRH MNiSW), kierowanym przez prof. dr hab. Annę Gruszczyńską-Ziółkowską z Zakładu Muzykologii Systematycznej Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego. Interesuje się muzyką starożytnego Egiptu i Bliskiego Wschodu, pierwszymi instrumentami i początkami muzykowania na ziemiach polskich. Jest autorką publikacji: „Archeologia Muzyki – Starożytny Egipt”, Bielsko-Biała, 2013.
12.45-13.15
Maciej Rychły, Muzyk, psycholog, współzałożyciel Kwartetu Jorgi
Instrumenty wykopaliskwe jako podstawa dla ustalania diachronii systemu muzycznego
W swoim wystąpieniu zwracam uwagę na możliwość wykorzystania budowy wykopaliskowych aerofonów dla poznania systemu muzycznego istniejącego w przeszłości. W geometrii wczesnośredniowiecznych fletów, pozyskanych w trakcie systematycznych badań archeologicznych przechowana jest wiedza dotycząca dźwięków przeszłości. Można ją poznać poprzez zbudowanie grających replik i odtworzenie dawnych technik wykonawczych.
Maciej Rychły – muzyk, psycholog, współzałożyciel Kwartetu Jorgi dla którego komponuje i gra na instrumentach pasterskich. Od 1985 rekonstruuje instrumenty muzyczne w oparciu o dane archeologiczne. W latach 1989 – 2004 związany z OPT „Gardzienice”: spektakl Carmina Burana – adaptacja muzyki łacińskiego średniowiecza, spektakl Metamorfozy albo Złoty Osioł – rekonstrukcja muzyki i instrumentów starożytnej Grecji. Współzałożyciel Orkiestry Antycznej (2001) i Chorei (2004), która inspiruje się jego kompozycjami. Współpracuje z teatrami (m.in. Wierszalin, Kana, Teatr Witkacego w Zakopanem, Royal Shakespeare Company w Stratfordzie, National Theatre w Londynie) oraz uczelniami wyższymi: Instytutem Psychologii i Instytutem Muzykologii UAM, Instytutem Kultury Polskiej UW, PWSFTiT w Łodzi (instrumentalista w filmie J. Hoffmana Stara Baśń z muzyką K. Dębskiego), Instytutem Sztuki PAN, Radiowym Centrum Kultury Ludowej Pr. II Polskiego Radia (przez wiele lat w jury Festiwalu „Nowa Tradycja”). Twórca muzyki do filmów (Szepty wiatru reż. Franco de Pena i Laboratorium Życia reż. Tomasz Michałowski) oraz programów radiowych. Wśród ostatnich najważniejszych osiągnięć jest współpraca z teatrem Pieśń Kozła, która zaowocowała skomponowaniem muzyki do spektakli Songs of Lear, Cherry Orchard i najnowszy Return to the Voice, doskonale przyjęty przez publiczność festiwalu Edinburgh Fringe 2014. Wybrane pozycje wydawnicze: CD 2000 Altmaster Gardzienice / Metamorfozy. Music of Ancient Greece, CD 2002 Orange World, Kwartet Jorgi / Muzyka na trąbkę, gitarę i flet, CD 2003 Homini, Orkiestra Antyczna, CD 2004 Czas Kultury Muzyka Warta Poznania, DVD 2013 Stowarzyszenie GPTM Fryderyk Chopin – crossing borders, CD 2014 Wydawnictwo Buka Mity greckie. Chimera, CD 2014 Magellan Foundation Song of the Goat theatre / Songs of Lear, CD 2017 NRA Service, Fundacja TO ART Released Sounds / Uwolnione Dźwięki.
13.15-14.00
Obiad
Ikonografia muzyczna
14.00-14.45
Dr Agnieszka Drożdżewska, Instytut Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego
Anna Maja Michalska, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego
Wyobrażenia instrumentów muzycznych w XVII- i XVIII-wiecznych sztambuchach ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu
Sztambuchy (od niem. Stammbuch), zwane inaczej m.in. alba amicorum (albumami przyjaźni) czy – w kulturze polskiej – imionnikami, to w omawianym okresie czyste karty wszyte w starodruki lub samodzielne kodeksy niewielkich rozmiarów, służące do kolekcjonowania wpisów autorytetów i wyróżniających się postaci, przyjaciół, często z kręgu gimnazjum czy uniwersytetu, a także członków rodziny. Często częścią takiego wpisu były ilustracje wykonywane w rozmaitych technikach (rysunek ołówkiem lub piórkiem, farby wodne i kryjące, haft, grafika, wycinanka i wiele innych), niewielkie lub całostronicowe, wykonane przez profesjonalistę lub samodzielnie przez autora wpisu. Wpisy sztambuchowe nierzadko operowały szeroko pojętymi motywami muzycznymi. Pojawiały się one w treści wpisów, w mottach ich autorów, jako kompletne lub fragmentaryczne zapisy utworów muzycznych, nierzadko włączone w aspirujące do iluzjonizmu martwe natury typu quodlibet, części rebusów czy tzw. memorabilia odwołujące się do praktyki wykonawczej, najczęściej wspólnego muzykowania. Cennym elementem do badań muzykologicznych są nie tylko wymienione wyżej kwestie, poszerzające wiedzę w zakresie historycznym czy repertuarowym, lecz także przedstawienia instrumentów muzycznych, stanowiące istotne, a wciąż mało wykorzystane źródło w badaniach ikonograficznych, niezwykle cenne w kontekście odtwarzania dawnych instrumentów i specyfiki ich wykorzystania. Referat ma przede wszystkim na celu zwrócenie uwagi badaczy na tego typu źródła, koncentrując się głównie na XVII- i XVIII-wiecznych sztambuchach przechowywanych w Oddziale Rękopisów Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu. Podjęta zostanie próba usystematyzowania typów przedstawień instrumentów, umieszczonych zarówno samodzielnie, jak i w kontekście wykonawczym, gdzie muzykujące postaci towarzyszą wpisom o charakterze najczęściej obyczajowym, moralizatorskim czy symbolicznym. Podkreślone zostanie tak cenne dla badań instrumentologicznych ukazanie instrumentów w szerszym kontekście, dotyczącym praktyki wykonawczej (także lokalnej) w zakresie różnych typów muzyki. Autorki prezentacji liczą na dyskusję, zwłaszcza w zakresie dalszych badań interdyscyplinarnych.
Agnieszka Drożdżewska – teoretyk muzyki, śpiewaczka. W 2010 r. obroniła na Uniwersytecie Wrocławskim pracę doktorską z zakresu muzykologii pt. Życie muzyczne na Uniwersytecie Wrocławskim w XIX i I połowie XX wieku. Edukacja muzyczna. Działalność naukowa. Ruch koncertowy, wydaną w 2012 r. w serii „Musicologica Wratislaviensia”. Za tę książkę autorka otrzymała dwie prestiżowe nagrody – „Leopoldina 2012” przyznawaną przez Polsko-Niemieckie Towarzystwo Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Nagrodę im. Ks. Prof. Hieronima Feichta 2012 (ex aequo) przyznawaną przez Sekcję Muzykologów ZKP. W 2010 r. za pracę artystyczną i organizacyjną została wyróżniona Medalem Uniwersytetu Wrocławskiego. Od 2010 r. zatrudniona na stanowisku adiunkta w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego, gdzie obecnie pełni funkcję Zastępcy Dyrektora ds. Dydaktycznych. Badania naukowe prowadzi w ramach prac Zakładu Muzykologii Historycznej IMuz UWr. Brała udział w międzynarodowych i ogólnopolskich konferencjach naukowych (Wrocław, Kraków, Poznań, Praga, Opole-Nysa, Częstochowa-Jasna Góra i in.). Publikuje artykuły w periodykach fachowych, księgach konferencyjnych i zeszytach naukowych. Swoje zainteresowania badawcze koncentruje głównie wokół życia muzycznego na Śląsku w zakresie: edukacji muzycznej i muzykologii, życia koncertowego i teatralnego, budownictwa organów oraz lokalnej twórczości, którą prezentuje zarówno od strony naukowej, jak i artystycznej (jako śpiewaczka dokonała m.in. prawykonań kompozycji Johanna Martina Prandla, Johanna Georga Clementa, Józefa Elsnera, które zarejestrowano na płytach CD oraz prawykonań koncertowych pieśni autorstwa Juliusa Schäffera, Emila Bohna i Fritza Koschinsky’ego). Szczególnie interesuje się muzyką wokalną, a zwłaszcza gatunkami muzyki scenicznej XVIII i I poł. XIX wieku oraz kontrafakturami tego repertuaru, odnajdowanymi licznie w kolekcjach muzycznych, szczególnie klasztornych. Od 2011 r. współpracuje z centralą RISM we Frankfurcie nad Menem w zakresie katalogowania kolekcji muzycznych ze Śląska przechowywanych w Opolu i Dreźnie. Obecnie przygotowuje monografię i katalog kolekcji muzykaliów dawnej biblioteki zamkowej w Oleśnicy oraz rozprawę habilitacyjną poświęconą muzyce w teatrach na Śląsku w II poł. XVIII w i początkach XIX wieku.
Anna Michalska – historyczka sztuki, doktorantka na Uniwersytecie Wrocławskim. Uczestniczka licznych projektów o charakterze naukowo-badawczym (m.in. „Protestanckie budownictwo kościelne w Europie w XVI-XVIII w.”, w którym zajmowała się kościołami na terenie Danii i Norwegii) oraz inwentaryzatorskim (inwentaryzacja Głogowa i okolic w ramach ogólnopolskiego projektu „Katalog zabytków sztuki w Polsce”; inwentaryzacja cmentarza żydowskiego w Mikulovie na Morawach). W ramach wolontariatu tworzyła replikę wielofasetowego stropu nieistniejącej synagogi w Gwoźdźcu dla Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Obecnie przygotowuje rozprawę doktorską poświęconą sztambuchom (albumom przyjaźni) w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu.
Instrumenty dęte
14.45-15.15
Ewa Hauptman-Fischer, Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, Gabinet Zbiorów Muzycznych
Obój miłosny i inne instrumenty cystersów w Lubiążu w pierwszych dekadach XVIII wieku. Próba rekonstrukcji składu zespołu na podstawie zachowanych rękopisów muzycznych
W wyniku prowadzonych przeze mnie w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie badań proweniencyjnych w obrębie kolekcji muzykaliów cystersów z prowincji śląskiej, wyodrębniłam najstarsze – pochodzące z pierwszych dekad XVIII wieku – klasztorne rękopisy muzyczne z muzyką wokalno-instrumentalną. Cztery źródła z Kamieńca Ząbkowickiego zawierają jedynie partie przeznaczone na podstawowy skład instrumentalny. Natomiast kolekcja ponad 20 rękopisów, powstałych przed 1738 rokiem w Lubiążu, przynosi nowe wiadomości o wielkości i instrumentarium tamtejszego zespołu klasztornego. Jego skład dorównywał największym orkiestrom tego okresu. Analizowany materiał zawiera m.in. jedną z najwcześniejszych zachowanych partii dla oboju d’amore na Śląsku i jest doskonałym przykładem szybkiej transmisji nie tylko nowego repertuaru, ale także nowych instrumentów. Kolejnym ciekawym instrumentem jest chalumeau, niezwykle popularne w owym czasie na dworze wiedeńskim oraz szereg innych. Moje wystąpienie (powstałe na uboczu prowadzonych badań proweniencyjnych) będzie miało charakter informacyjny, chciałabym przekazać właściwym badaczom dziedziny informacje o nieistniejącym, jednak wyjątkowym instrumentarium.
Ewa Hauptman-Fischer jest absolwentką Instytutu Muzykologii UW oraz podyplomowych studiów w zakresie Informacji Naukowej. Pracuje w Gabinecie Zbiorów Muzycznych w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie gdzie kataloguje muzykalia z dawnego Śląska do międzynarodowej bazy źródeł muzycznych RISM. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się na źródłach muzycznych, szczególnie na kolekcjach klasztornych. Przygotowuje dysertację doktorską dotyczącą kultury muzycznej śląskich cystersów (pod kierunkiem dr. hab. Tomasza Jeża). Najważniejsze publikacje Ewy Hauptman-Fischer dostępne są online: https://uw.academia.edu/EwaHauptmanFischer Wyniki swoich badań prezentuje także na krajowych i zagranicznych konferencjach bibliotecznych i muzykologicznych.
15.15-15.45
Maciej Kierzkowski, The Open University, Wielka Brytania
„Tromby zwane Bugla”, czyli instrumenty dęte blaszane w składach polskich orkiestr wojskowych Królestwa Polskiego Kongresowego.
Instrumentarium polskich orkiestr wojskowych pierwszej połowy XIX wieku jest zagadnieniem, któremu poświęcono niewiele miejsca w dotychczasowym dyskursie muzykologicznym. Niemniej jednak, na co wskazuje analiza dostępnych materiałów źródłowych, znaczenie zastosowania innowacyjnych instrumentów dętych blaszanych w wojsku Królestwa Polskiego Kongresowego odnosi się nie tylko różnych aspektów rozwoju samych orkiestr wojskowych na ziemiach polskich (np. poprzez wzrost ich możliwości wykonawczych, czy zróżnicowanie repertuaru), ale także związane jest z bardziej ogólnymi tendencjami dotyczącymi przemian zachodzących w europejskiej kulturze muzycznej. W proponowanej prezentacji postaram się ukazać, iż rogi klapowe były instrumentami, które z dużym prawdopodobieństwem były stosowane w orkiestrach wojskowych Królestwa Polskiego na przełomie lat 20-tych i 30-tych XIX wieku. Temat zostanie ukazany na podstawie źródeł bezpośrednich (korespondencja Fryderyka Chopina) oraz międzynarodowej literatury przedmiotu.
Maciej Kierzkowski jest muzykiem i etnomuzykologiem. Ukończył muzykologię na Uniwersytecie Warszawskim. Obecnie jest doktorantem na Open University w Wielkiej Brytanii, gdzie pod kierunkiem profesora Trevora Herberta pracuje nad dysertacją w zakresie historii orkiestr dętych w Polsce. Jest dyrektorem artystycznym festiwali muzycznych w Polsce (m.in. Grodzisk Folk Fest) i europejskich projektów realizowanych w ramach programu Kreatywna Europa (m.in. Viva Tramontana). Zajmuje się edukacją artystyczną oraz jest aktywnym instrumentalistą, kompozytorem i producentem muzycznym.
15.45-16.00
Przerwa kawowa
16.00-16.30
Tomasz Grochalski, Instytut Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego
Propozycja systematyzacji typów konstrukcji XIX-wiecznych waltorni wentylowych
W tradycji polskich badań instrumentologicznych tematyka udoskonaleń w budownictwie rogów nie doczekała się należnego jej miejsca i tak podstawowa kwestia jak wyszczególnienie rodzajów rogów wentylowych, nie została jeszcze opracowana. W referacie przedstawiona zostanie metodologia analizy porównawczej waltorni budowanych w XIX-wiecznej Europie.
Tomasz Grochalski – waltornista, absolwent studiów muzykologicznych na Uniwersytecie Wrocławskim
16.30-17.00
Michał Maślak, Saksofonista
Narodziny Saksofonu i jego rozwój na przełomie XIX i XX wieku
W artykule przedstawiono okoliczności powstania saksofonu, począwszy od zarysu biograficznego jego twórcy. Przytoczone zostały pierwsze opinie wybitnych kompozytorów XIX wieku m.in. H. Berlioza oraz G. Kastnera, które mają kluczową rolę w kreowaniu opinii o tym instrumencie, biorąc pod uwagę niechęć środowiska muzycznego do nowych wynalazków Adolfa Saxa. Opisują one częściowo ideę i cel, jakie towarzyszyły procesowi konstrukcji nowego instrumentu. Następnie z uwzględnieniem tła historycznego, opisane zostały okoliczności implementacji saksofonu do francuskich orkiestr dętych, a w późniejszym okresie orkiestr europy zachodniej, środkowej oraz Stanów Zjednoczonych Ameryki. W kolejnej części artykułu przedstawiony został rozwój muzyki solowej z towarzyszeniem fortepianu lub orkiestry symfonicznej na przykładzie działalności artystycznej wybitnego saksofonisty Sigurda M. Raschera.
Michał Maślak ukończył z wyróżnieniem Akademię Sztuki w Szczecinie w klasie prof. Dariusza Samóla. Uczestnik licznych kursów i warsztatów prowadzonych przez wybitnych saksofonistów, m.in.: Jean-Marie Londeixa, Josepha Wytko, Jonathana Bergerona, Elliota Rilleya, Lawrence Gwozdzia, Gerarda McChrystala, Patricka Meighana, Wildy Zumwalta, Noaha Getza, Johna Moora, Vincenta Davida. Od najmłodszych lat aktywnie działał propagując grę na saksofonie, biorąc udział w licznych koncertach na terenie całej Polski i konkursach na których był wielokrotnie nagradzany. W uznaniu osiągnieć został uhonorowany Stypendium Artystycznym Miasta Szczecina oraz stypendium dla najlepszych studentów Akademii Sztuki w Szczecinie. Brał udział w nagraniu płyty „Saxophone Music of the XIX th Century” na której znalazły się utwory m.in.: L. Mayeura oraz J. Demerssemana. Współpracował z Filharmonią w Szczecinie oraz Operą na Zamku, a jako kameralista występował z takimi zespołami jak The Yantar Saxophone Ensamble oraz Sedina Saxophone Quartet. Udziela się pedagogicznie prowadząc warsztaty i kursy na terenie całego kraju. W 2014 roku ukończył Szkołę Podoficerską Wojsk Lądowych w Poznaniu po czym zasilił szeregi Orkiestry Wojskowej w Bydgoszczy. Wielokrotnie występował z orkiestrą jako solista na terenie Polski, Niemiec, Wielkiej Brytanii , Kazachstanu, Rumunii i Norwegii. Aktualnie współpracuje z wybitną pianistką dr Justyną Jażdżyk z którą tworzy zespół „Koncepcja”. Zespól wykonuję muzykę klasyczną, współczesną jak i eksperymentalną. Od najbardziej znanych utworów XIX i XX wieku (m.in. Sonata – F. Decrucka, Elegia i Rondo – K. Husa, Rapsodia – C. Debussy ) po przez utwory mniejsze w formie ( Andante et allegro Demersseman, Rhumba – M. Whitney) i transkrypcje (m.in. Allegro – H. Fiocco, Sonata C. Francka) a kończąc na utworach najnowszych np. napisana dla nich w 2018 roku Sonata M. Kopczyńskiego na saksofon i fortepian którą mieli przyjemność prawykonać na II Polskim Kongresie Saksofonowym w Warszawie. Występowali również w Filharmonii im. Mieczysława Karłowicza w Szczeciniew ramach XI Międzynarodowego Festiwalu Saksofonowego jak i również na II Ogólnopolskiej Konferencji Instrumentologicznej w Ostromecku na której Saksofon zadebiutował.
Socjomuzykologia
17.00-17.30
Dr Ziemowit Socha, Instytut Badań Edukacyjnych
Instrumenty muzyczne a internet rzeczy. Wyzwania dla socjomuzykologii
Celem wystąpienia jest próba interpretacji wyzwań badawczych i wykonawczych, jakie stoją przed socjologami oraz muzykologami w kontekście zmian technologicznych. Wątek gospodarczo-technologiczny może być niekiedy zapominany przez badaczy-instrumentologów. Jednak w dobie rozwoju telekomunikacyjnego, którego skutkiem jest powstanie tzw. Internetu rzeczy (ang. IOT – Internet of things) warto uwypuklić go. Wystąpienie będzie bazowało na twórczym rozwinięciu koncepcji francuskiego socjologa – Bruno Latoura znanej jako teoria aktora-sieci (ang. Actor-Network Theory).
Ziemowit Socha – socjolog: badacz i wykładowca. Jego zainteresowania stricte naukowe dotyczą głownie socjologii muzyki (w 2017 roku obronił na WNHiP UWr dysertację nt. odbioru muzyki dwudziestowiecznej, a wcześniej w 2010 roku pracę magisterską nt. historii socjologii muzyki w Polsce w Instytucie Socjologii UMK). Pracował jako badacz i metodolog w empirycznych projektach badawczych Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina (2018), Polskiej Rady Muzycznej (2016), Polskiego Centrum Informacji Muzycznej (2013), Fundacji „Muzyka jest dla Wszystkich” (2014) a ostatnio dla Instytutu Muzyki i Tańca (2019). Wspierał także Narodowe Forum Muzyki oraz Operę Nowa w analizach popytu na ich repertuar. Publikował w „Muzyce”, „Przeglądzie Socjologicznym” oraz „Audiosferze”. Regularnie od 2016 roku współpracuje z Filharmonią Łódzką w zakresie socjologicznych komentarzy do dzieł operowych. Nieregularnie prowadzi bloga o socjologii muzyki Muzyka/dźwięk, społeczeństwo/kultura (www.socjologia-muzyki.blogspot.com).
*
Instrumenty muzyczne zmieniają się w czasie i przestrzeni. Jest to bardziej oczywiste w odniesieniu do instrumentów profesjonalnych, związanych z tradycją klasyczną, natomiast mniej oczywiste w odniesieniu do instrumentów ludowych. Te ostatnie podlegały jednak także modyfikacjom spowodowanym poszukiwaniem lepszych możliwości dźwiękowych, przemijającymi modami, nowymi materiałami, rozwojem cywilizacyjnym, naukowym i technologicznym. Zmiany kulturowe, cywilizacyjne, a nawet polityczne mogły powodować także zmiany samej praktyki instrumentalnej.
Obecnie w procesie budowy i gry na instrumentach obserwujemy dwie przeciwstawne tendencje: progresywną i retrospektywną. Pierwsza przejawia się w innowacjach, instrumentach nowych i udoskonalaniu starych. Druga zwraca się ku instrumentom historycznym. Perspektywa retrospektywna wyraża tęsknotę za minionymi czasami, inspiruje do odtwarzania dawnych stylów wykonawczych, gry na zabytkowych instrumentach i ich kopiach. Powrót do przeszłości możliwy jest jednak często kosztem mniejszej doskonałości techniczniej. Tendencja ta obecna jest także w muzyce ludowej.
III Ogólnopolska Konferencja Instrumentologiczna skupi się wokół zagadnień związanych z przeszłością, takich jak: przywracanie, odtwarzanie, odzyskiwanie, badanie zmian zachodzących w budowie instrumentów i praktyce wykonawczej. W obszarze tematycznym Konferencji mieszczą się także m.in. badania nad zaginionymi lub zniszczonymi dobrami kultury muzycznej oraz podejmowane próby ich odzyskania lub zastąpienia braków. Stałym punktem Konferencji jest prezentacja zawartości państwowych i prywatnych kolekcji instrumentów muzycznych.
Proponowane zagadnienia referatów: przywracanie zapomnianych, zmarginalizowanych i odrzuconych instrumentów do praktyki muzycznej, powrót do brzmień przeszłości, badanie zmian zachodzących w budowie instrumentów, zagadnienia wykonawcze dawnej praktyki muzycznej, historia wytwórni instrumentów, edukacja w zakresie gry na instrumentach tradycyjnych, restytucja dóbr kultury muzycznej, badania historyczno-muzykologiczne w zakresie instrumentologii, badanie audiosfery przeszłości, terminologia instrumentologiczna, ikonografia muzyczna.
Podczas Konferencji odbędą się koncerty na instrumentach historycznych i ludowych.
Przewidywany charakter uczestnictwa: 20-30 minutowy referat
Pierwszy termin nadsyłania zgłoszeń upływa: 15 lipca br.
Zgłoszenia zawierające temat wystąpienia z krótkim streszczeniem oraz biogramem
prosimy przesyłać na adresy mailowe:
Agata Mierzejewska-Ficek: mierzejewska.agata@gmail.com
Joanna Gul: joanna.gul@uwr.edu.pl
Organizatorzy Konferencji:
Miejskie Centrum Kultury w Bydgoszczy
Partner:
Instytut Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego
Rada naukowa:
Prof. emeritus dr hab. Beniamin Vogel
Prof. dr hab. Zbigniew J. Przerembski, kierownik Zakładu Muzykologii Systematycznej w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego
Komitet organizacyjny:
Agata Mierzejewska-Ficek
Joanna Gul, Instytut Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego
Andrzej Gawroński, Miejskie Centrum Kultury w Bydgoszczy
Miejsce Konferencji:
Zespół Pałacowo-Parkowy w Ostromecku, ul. Bydgoska 9, 86-070 Dąbrowa Chełmińska
Grafika towarzysząca 3. Ogólnopolskiej Konferencji Instrumentologicznej
Zdjęcie i projekt: Waldemar Kielichowski
Instrument: suka, Andrzej Kuczkowski, Warszawa 1992, własność Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych w Szydłowcu, MS/1234