Uwarunkowania konserwacji historycznych fortepianów
Maciej Szarafiński, Konserwator, rzeczoznawca historycznych fortepianów, fortepianmistrz
Konserwacja historycznego fortepianu, jak każdego zabytku kultury materialnej, wymaga takiego postępowania, aby wartość historyczna obiektu pozostała jak najwyższa. Dlatego podstawowymi zasadami w konserwacji zabytków są: minimum ingerencji w substancję zabytku i odwracalność zabiegów. Szczególna ostrożność zaczyna się jednak jeszcze przed ustaleniem zakresu prac, podczas określania celów i założeń konserwatorskich. Kluczowe jest tu rozstrzygnięcie, czy przywracać fortepianowi kondycję użytkową. Takie podejście może wydawać się niezrozumiałe, przecież fortepian jest instrumentem muzycznym i jego funkcją jest granie. Cała konstrukcja wewnętrzna fortepianu – od projektu przez dobór materiałów, zbudowanie podzespołów, zmontowanie wszystkich elementów, korektę, strojenie, intonację – wykonana jest z myślą o graniu na nim. Możliwość słuchania historycznego brzmienia to również wartość kulturowa. Istnieją także możliwości wykonania wszelkich prac naprawczych, korektorskich, które są domeną techników fortepianowych, a które umożliwią ponowne użytkowanie historycznego fortepianu. Nie wszystkie jednak zabiegi można zastosować w przypadku zabytkowego fortepianu przez wzgląd na nadmierną ingerencję. Nie zawsze również wszystkie zabiegi przywracają w całości możliwości brzmieniowe ze względu na konstrukcję instrumentu i procesy, którym podlega. Powyższe aspekty – zasady konserwacji zabytków, dostępne zabiegi uzyskiwania jak najlepszego brzmienia, specyfika konstrukcji fortepianu i jej historyczny rozwój – pojawiają się jednocześnie gdy postawimy pytanie: „w jakim stopniu możliwe jest odzyskanie oryginalnego brzmienia historycznego fortepianu?”. Referat jest próbą odpowiedzenia na to pytanie poprzez skonfrontowanie tych trzech różnych perspektyw, pokazanie ich wzajemnych korelacji i ograniczeń. Zawiera również analizę budowy fortepianu i co ma wpływ na dźwięk, opis szeregu zabiegów korektorskich w pracy nad dźwiękiem, omówienie historycznych zmian konstrukcji i ich wpływu na niektóre „parametry” dźwięku.
Maciej Szarafiński, mgr, ur. 1967 w Poznaniu. Absolwent Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza na kierunku Etnologia i Antropologia Kultury (1995). Od 1999 r. pracuje jako konserwator w Muzeum Instrumentów Muzycznych, Oddziale Muzeum Narodowego w Poznaniu. W 2013 r. uzyskał uprawnienia Rzeczoznawcy Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w zakresie opieki nad zabytkami, w specjalności instrumenty fortepianowe. W latach 1990-2007 był pracownikiem Akademii Muzycznej im. I.J. Paderewskiego w Poznaniu (stroiciel-korektor fortepianów). W 1999 r. uzyskał dyplom mistrza rzemiosła w dziedzinie budowy i naprawy fortepianów w Izbie Rzemieślniczej w Łodzi. W latach 2007-2009 współpracował z Yamaha Gmbh oddz. Polska jako stroiciel, korektor i intonator fortepianów (obsługa koncertów, festiwali, konkursów fortepianowych). W 2008 r. został członkiem Yamaha Piano Technicians Guild. W latach 2006-2015 wygłosił w MIM kilka referatów związanych z historią fortepianu (Fortepiany w czasach Mozarta; Fortepian – stół, skrzydło, buduar; Brzmienie fortepianów w czasach Chopina, i inne).
