Beskidzki grani – rzecz o gajdach beskidzkich – przeszłość i przyszłość instrumentu
Ewa Cudzich, Wydział Filologiczny Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach
Bogate instrumentarium regionów karpackich skłania do zatrzymania się nad formami bardziej skomplikowanymi i wymagającymi umiejętności nie tylko gry, ale i budowy. Na muzycznej mapie tradycyjnych instrumentów znajdują się gajdy, instrument wyróżniający region Beskidu Śląskiego. Gajdy są instrumentem wymagającym zdolności artystycznych, a także muzycznych. Stworzenie tego instrumentu to skomplikowany i wieloetapowy proces. Stąd inicjatywa społeczności gajdoszy o wpisanie na Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kultury UNESCO umiejętności wytwarzania instrumentu i praktyki gry. Tym samym cząstka beskidzkiego folkloru muzycznego ma szansę podniesienia do rangi światowego dziedzictwa UNESCO. Na liście znalazły się już dudy podhalańskie, a w najbliższym czasie do tego grona dołączą również dudy żywieckie. W tym kontekście chcę się podzielić wiadomościami o samym instrumencie, jego funkcjonowaniu w społeczności lokalnej, a także o gajdoszach, którzy współtworzyli i współtworzą rzeczywistość muzycznych tradycji Beskidu Śląskiego, szczególną uwagę poświęcając perspektywie zachowania tradycji budowy i gry.
Ewa Cudzich – magister etnologii, absolwentka Wydziału Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie. Doktorantka kulturoznawstwa na Wydziale Filologicznym UŚ w Katowicach. Przygotowuje rozprawę doktorską pod kierunkiem prof. UŚ dr hab. Zygmunta Woźniczki, na temat zjawiska przemytu jako fenomenu o charakterze społeczno-kulturowym na Śląsku Cieszyńskim w okresie PRL-u. Zainteresowania badawcze skupiają się wokół tematyki szeroko pojmowanych granic, antropologii historycznej, historii mówionej. W kręgu zainteresowań znajduję się również sztuka ludowa, folklor muzyczny regionów karpackich. Bierze udział w konferencjach o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Związana z kilkoma stowarzyszeniami, m.in. z Muzeum i Stowarzyszeniem im. artysty Jana Wałacha w Istebnej. W działalność naukową wpisują się wystąpienia na konferencjach, panelach dyskusyjnych o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym, jak i realizacja projektów, m.in. Everyday life in the shadow of a border: Women’s experience in a region out in half. Cieszyn Silesia (Fundacja „Dobra Wola”) 2013. Autorka kilku artykułów w publikacjach krajowych.
